Paralisado nga Sosyodad: Magayayung Bala Kamo?
Ginlubad ni Roselie Mendoza
Ginsulat ni Romela B. Cepeda
Hamili nga Pasidungug 2010
Kabilugan (Pagsulat kag Paglubad nga Bahin)
Sa tunga kang kabudlay kag kapigaduhon kang kabuhi, nakatigayon kita nga makaluwas sa tunga kang problema kag kapait kang kabuhi.
Ang atun probinsya, ang probinsya kang Antique, ginpaturuan kang dugo kag balhas kang atun mga kamal-aman. Ang iba kananda naghalad kang anda hamili nga kabuhi para lamang sa atun buwas-damlag. Si Evelio Javier, ang dungug kag Antique, ginpatay tungud lamang sa anang pakipagbato kang anang panindugan kag prinsipyo nga ginapangabuhian. Sangka pagpakita dya kang kaisug, kabaskug, kag kapag-un sa tunga kang delikado kag peligruso nga sitwasyon. Dya ginpakita kanatun ni Evelio Javier. Mangin sangka mapag-un dya nga pundasyon kang atun pag-usoy sa pagpanghangkat kang kabuhi. Nagakabuhi kita kadya sa tunga kang pamangkutanun, ano ayhan ang matabo kanatun kon dya tulad si anay Evelio Javier? Ayhan maugwad gid kag mabinungahun ang anang liderato. Sa anang ginpakita katong nagakabuhi tana makita gid natun ang anang potensyal bilang sangka mayad kag dedikado nga lider. Ang masubu lang gid paminsarun, ang atun mga lider sa tulad wara it ginahimo kondi mag-ginub-anay kag mag-insulto kang anda kontra partido.
Daw sangka mabaskug nga linog nga nag-uyug sa pungsod kang Pilipinas ang natabo nga massacre sa Maguindanao. Raku nga mga inosente nga tawo ang ginpatay. May kalinung kag katawhayan bala nga nagapatunga sa kadya nga hitabo? Ang masakit pa gid, ginapaabot pa lamang ang eleksyon, nagakatarabo run dya. Ano pa gid ayhan kun tyempo eleksyon run? Sangka rason dya agud ideklara ni Pangulo Gloria Macapagal-Arroyo ang Martial Law sa Maguindanao. Nag-ani dya nga hitabo kang nasari-sari pa gid nga reaksyon kag komentar nga naghalin sa mga pamuluyo nga Pilipinhon. May dyan nga positibo kag may dyan man nga negatibo. Matarung bala dya? Didya kanatun nga mga tawo ang paghusgar.
Katawhayan kag kalinungan sa tulad nga eleksyon ang ginahandum natun nga mga Antikenyo. Sangka importante nga bagay nga dapat ipaluntad sa tunga kang katawhan kang Antique. Pero may katawhayan bala sa pag-urugtanay kag pagyagutaanay kang atun mga opisyales? May kalinung bala sa andang indi pagsahuanay kag pag-urugyunanay? May igaugwad bala kita sa amo dya nga pagdumarahan? Masubu dya pero dapat natun nga imukra ang nagapirung natun nga mga mata nga ang probinsya tulad nagaugayong run sa pag-irinaway kang atun mga lideres. Tanda ang ginakabig natun nga mga suruguon nga dapat mabulig ka pagpasanyog kang atun banwa. Ang masakit pa gid wara nanda ginapinsar ang kaaraydanan kang kalabanan kondi ang andang kaugalingun ang anda ginauna kag ginapasulabi. Raad mamukra ang andang mga mata, mapukaw ang andang tagipusuon, kag matapungawan ang nagakaturug nanda nga paminsarun nga wara it paraagtunan ang anda kadya nga buruhatun. Ang atun partisipasyon sa kadya nga hilway nga piniliay sangka elemento nga indi dapat ipaiway.
Ang pwesto sa gobyerno bukun it paranubliun nga ipasubli sa tagsa ka masunod nga henerasyon. Wara run it tsansa ang mga bag-ong henerasyon nga magpakita kang anda nga potensyal kag ikasarang sa pagpaugwad kag atun banwa nga wara nahimo kang nag-agi nga mga opisyales. Ang kinahanglan natun kadya bukut lang ang kaaram kag kapasidad kondi integridad man kag pag-unong sa sinumpaan. Indi nagakadapat nga sipalan lang natun ang pagpili sa mga lideres nga magakaput kang ruweda kang atun gobyerno.
Ang pamangkot sa tulad nga eleksyon: Sin-o bala ang pinaka-sinsero, may determinasyon, kag dedikado sa ana nga katungdanan kon makatigayon nga tanan magdaug? Magahilway run gid bala kita nga makurong sa mga problema nga ginahimo mismo kang atun mga lideres? Raad indi run kita magpabungul-bungul, magpabulag-bulag ukon magpaapa-apa kag maghulag nga daw robot nga nagahulat lamang manduan kang anang amo. Masakit dya nga kamatuoran pero kon magaurugyon kag magburuyloganay kita sa pagbato kang problema sa kurapsyon, kabutigan, kag pagpangdaya kang atun mga lideres, kita gid siguro ang magadaug. Sangka paagi run kadya ang paraabutun nga eleksyon. Ayhan pamilyar kamo sa sikat nga hurubatun nga dya, “Burulagay kita kag kita magadagdag; buruyluganay kita kag kita magatindug.” Gani magparayu kita sa gamo, kag ipaluntad sa atun tunga ang kalinung kag katawhayan.
Raad mapili natun kag masara ang mga pulitiko nga may potensyal sa pagkamayad kag sangka dedikado nga lider kang atun hamili nga banwa, ang banwa kang Antique. Bisan indi sanda makalabaw sa kadungganan ni anay Evelio Javier, raad makatupung lang man sanda.
Bilang sangka maisug kag may dignidad nga kabataan kang Antique, amun handum kag dumut ang pagbuylog sa pagtib-ong kang kalinung kag katawhayan, ilabi run gid ang wara it daya sa kadya nga paraabuton nga eleksyon. Paagi kadya malikawan natun ang gamo, kalainay kang buut, kag ilabi sa tanan, ang pagpinatyanay. Paagi kanamun nga solo nga pag-asa kang banwa, magadaug ang kalinungan batok sa kagamo kag irinaway. Gani mga mal-am kag mga kabataan, matambuk kag maniwang, bungul ukun piang, buruyluganay kita sa pagpasanyog kang atun paraabuton. Umpisahi ninyo sa inyo panimalay, komunidad, kag ilabi run gid sa atun pinalangga nga probinsya – ang probinsya kang Antique. Magbangon kita kag umpisahan natun sa tulad nga eleksyon ang pakipagbato sa pagpanghangkat kang kurapsyon. Ipakita natun kananda nga ang probinsya kang Antique sangka probinsya nga malinung, matawhay, marayu sa gamo, kabutigan, kag kurapsyon. Sa kadya nga paagi, maaguman kang masunod nga henerasyon ang atun naumpisahan kag ginpangabudlayan kang atun kamal-aman. Gani mga kaapuhan ni Sumakwel, buylog kita kag mag-urogyon sa pagdab-ot kang atun ginadamgo kag ginahandum. Ituduk sa inyo baratyagun kag paminsarun ang pag-urogyon kag pag-buruyloganay sa pagtib-ong kang talagsahun nga pagsanyog kag parabuton nga Antikenyo.
Bangon Antique! Panahon run para sa kauswagan. Tingub kita sa pagbag-o. Kinahanglan kang atun paralisado nga sosyodad ang pagyayung natun.
- Katapusan -
* Litrato: Himo ni Katharine Sutliff halin sa http://blogs.sciencemag.org/origins/2009/09/on-the-origin-of-cooperation.html.
