Roselda
ni Mark Anthony Q. Orquejo
“Hoy, Ayi, tama run bi ra nga lantaw sa litrato ka kon sin-o man ra ginalantaw mo. Kaina kaw pa,” kumod ka nanay ni Ayi. “Ginhurum mo lang to sa tubig ang bugas, hud. Sin-o pa padaigun mo kato bay? Si Meyor?”
“Ay! Si Nanay man! Kalma lang bala, Nay. Wara pa gani alas-dosi mong,” sabat ka bata samtang sigi ang lantaw sa litrato.
Litrato ka bayi. Imaw dya ni Ayi sa iskwilahan halin elementarya asta hayskul, piro sa kalawidun ka tyimpo, wara ti may madumduman si Ayi nga tion nga ginbugno tana ka bayi nga dya.
“Roselda! Hay, kanami nga ngaran. Halin kauna asta kadya wara gid naglubad ang kaambung mo. Daad sangka iskwilahan lang pa gid kita mag abri-klasi ba,” saysay ni Ayi sa hangin nga daw nagaparanamgo. “Araguy! Pangguba man dya si Nanay ka salida man. Sigi run, isin-ad ko run to ang tinig-ang,” sabat ka bata matapos guripatun ka nanay na sa talinga.
“Aw! ti mayad gid, i. Tawgun ko pa daad si Meyor para magsin-ad,” yamuhat nga sabat ka nanay ni Ayi.
Nagdiritso si Ayi sa anda darapugan para magsin-ad ka tinig-ang. Nakita ni nanay na ang libro nga ginbutangan na ka litrato kag ana dya ginmulalngan kamayad agud maman-an kon sin-o gid ang ginakasakuan ka ana bugtong nga bata.
“Ay, danay kaw. Daw bata man dya ni Dalia? Pariho gid ang itsura, hud,” tugda ka nanay ni Ayi sa ana kaugalingun.
Si Dalia nga nanay ni Roselda, suud gid nga amiga ka nanay ni Ayi kang bataun pa sanda. Magbugto sanda kon kabigun ka mga nakakilala kananda. Nagyuhumyuhum lang ang nanay ni Ayi samtang ginabalik ang litrato sa libro kon diin dya nakabutang.
Pagkatapos arangan ang tinig-ang ni Ayi, nag-igma ang magnanay. “Ga, kar-on maghaponhapon pabakal ko pasta sa banwa, ha? Mahimo ta spagiti,” pangabay ka nanay ni Ayi.
“May ano, Nay, haw? Daw buhay pa man kaadlawan ko,” pangusisa ka bata.
“Bakal lang bala, para daw may bag-o man sa lamisa ta. Nasum-udan run ko ka tinig-ang mo,” lahuglahug nga sabat ka nanay sa bata. Wara run nagbais si Ayi kay nanay na hay bisan ano ang ana himuon indi na gid dya malusutan sa yinamuhat nga istorya.
Alas-tris kang hapon nagpanaw si Ayi dara ang ana bisiklita paagto sa banwa agud magbakal ka ginsugo ni nanay na kana. Luwas sa ginpabakal, gintugruan tana ka sobra nga kwarta para makabakal ka ana mga gamit sa iskwilahan hay nagahirapit run lang ang klasi. Si Ayi magasulud run sa kolihiyo nga may handum nga mangin pulis sa pira ka adlaw. Napamakal ni Ayi ang tanan nga kinahanglanun na kag ang ginpabakal ni nanay, gani nagdiritso tana dayon pauli samtang wara pa nagsalup ang adlaw.
Pag-abot ka sirum, amo pa gid nga iksina ang nakita ka nanay ni Ayi. Ang ana bata naurungan liwan ka sagad lantaw sa litrato ni Roselda.
“Gintugro na ra kanimo, Ga?” pamangkot ka nanay ni Ayi.
“Ah, gintugro na sa sa klasmit ko kang hayskul, Nay. Ginlihog ko nga ngayuan na ko ka litrato ni Roselda baylo ka siopao,” sabat ka bata samtang nagaturuk man gihapon sa litrato.
“Ti, kon ikaw run lang abi kato nangayo? Tugro na man ra siguro gihapon, wara kaw pa nagastuhan,” Paathag ka nanay ni Ayi.
Naghipus lang si Ayi kag wara run nagsabat sa ginhambal ni nanay na. Sa ana pinsar, kon tana ang nangayo pirsonal kay Roselda, basi wara tana ti litrato nga ginakapatan kadya kag basi magsakit lang ang buut na. Ginpabay-an run lang ka nanay na si Ayi nga sigi man gihapon ang paglantaw sa litrato .
Nagtakup ang kagab-ihun. Ginlikup kang kalinung ang palibot. Piro si Ayi, indi makapirung ka ana mga mata tungud ang itsura ni Roselda nagapilit gid sa ana paminsarun bunga ka ana pagmulalung sa litrato adlaw-adlaw. Makuri nga nagdalagan ang oras, kag kaagahun run naturugan si Ayi. Alas diyes run sa aga kang nakabugtaw si Ayi tungud sa gahud nga nabatian na sa anda sala. May kaistorya si nanay na kag patay lang ang anda kadlawanay. Sa pinsar ka bata, amo siguro nga ginpabakal tana ni nanay na ka pasta para sa spagiti hay may maabot gali nga bisita.
Nag-amat-amat bangon si Ayi para magdiritso sa kusina sa pagpamahaw. Sa ana paggwa sa kwarto, nakita na ang bisita ka ana nanay.
“Ay, mayad bugtaw kaw run,” hambal ka nanay ni Ayi. “Miga Dalia, amo dya ang akun bata,” pagpakilala ka nanay ni Ayi sa bisita.
“Ay, abaw! Kagwapo gali dya ka uniko iho mo, amiga?” sabat ka anda bisita nga si Dalia.
Sa pagkabati ni Ayi, nagyuhumyuhum lang kag naglisinsya nga madiritso sa kusina. Sa hana na nga pagliso paagto sa kusina, gulpi lang nga may nabungguan tana nga wara mahungud. Nahangyus si Ayi kang nahimutadan na ang ana nabungguan, lagilagi nagparamula ang ana itsura. Si Roselda! Halin sa kusina para magbuul ka tubig.
“Ay, pasinsya gid,” bungat ni Roselda.
Wara ti may nahambal si Ayi. Nagatindug lang sa gihapon nga daw posti nga wara man lang ka panghusay ka buhok.
“Bata ni Tita Dalia mo ra, Ga. Di bala tana ra ang ginalantawlantaw mo pirmi sa litrato?” hambal ka nanay ni Ayi sa naurungan na nga bata nga may dara nga dakupdakup.
Nagdugang laimnan kang pamatyag ni Ayi. Haros batiun ang huni ka ana tubug sa pagpanagitlun. Naglantawanay ang darwa ka bata samtang nagkirinadlaw ang darwa ka nanay sa mga riaksyon nga anda nakita sa darwa. Si Roselda nakabatyag man kang kahuya kag namula sa pagsugid ka nanay ni Ayi parti sa litrato.
“Uh! Ang ano nga litrato pa gid ra ginawakal mo, Nanay? Wara takun ti litrato ka bata ni Tita Dalia,” baribad ka bata para indi madakpan.
Pirit nga ginpatay ni Ayi ang huya sa atubang ni Roselda kag gin-agda dya sa pagpamahaw. Nagyuhum lang ang daraga.
“Sigi, salamat gid. Nakapamahaw run kami paghalin sa balay.”
Daw matumbo sa kalipay ang baratagun ni Ayi hay amo to ang pinakauna nga bis nga ginbugno tana ni Roselda, ang bayi nga ana ginahandum kang malawid run nga tinion.
Midyo nagbugnaw ang sitwasyon halin sa pagdakup ka nanay ni Ayi kana. Nagpadayon ang istoryahanay ka darwa ka nanay. Ginpapungko anay ni Ayi si Roselda sa sala kag nagdiritso tana sa kusina sa pagpamahaw. Samtang nagapungko si Roselda, nakita na sa gamay nga lamisa ang mga libro. Mahiligun magbasa si Roselda ka libro kag sa ana nakita nga mga titulo ka libro, naingganyo gid tana sa pagparapit kag pagbukad ka dyang mga barasahun. Sa mga nagakurubay nga mga libro, nagbuul si Roselda ka sambilog para pagabasahun. Ang nanay ni Ayi, samtang nagaistorya sa ana amiga nga si Dalia, sigi man ang pagpanilag kay Roselda. Pagkakita na nga nagbuul si Roselda ka libro para magbasa, nagsulud lagilagi sa pinsar na nga madakpan gid ang ana bata hay ang libro nga ana ginbuul amo ang libro nga ginbutangan ni Ayi ka litrato ka dyang bayi.
“Nami ra, Ga, nga libro. Paborito man ra ni Ayi,” hambal ka nanay ni Ayi.
“Parabasa man gali, Tita, ang bata mo?” maluming nga pamangkot ni Roselda sa nanay ni Ayi.
“Ay! Kun-an kaw mong, pirmi na ra ginabasa adlaw-adlaw. Amo lang gid ra nga libro ang ginabasa na. Ambay gani kon ano gid ang sulud ka libro nga ra,” sabat ka nanay ni Ayi nga sagad ka yuhum kag nagadulot ang mga mata sa kusina kon sa diin nagakaun si Ayi.
Hana run daad nga buksan ni Roselda ang libro kang gulpi lang, “Hala guba ra nga libro. Di ra manami istorya na,” sal-ut ni Ayi samtang gulpi buklas ka libro sa alima ni Roselda. Ginahapohapo pa dya hay nagdalagan halin sa kusina. “Indi dya manami nga libro,” hambal liwan ni Ayi sa natingala nga si Roselda.
“Ay! Dya man nga bata akun. Daad naglisinsya kaw anay kay Ayi antis mo ginbuul ang libro na,” hambal ka nanay ni Roselda kana. “Basi ginatagotago na gid tana ra nga libro.”
“Ay, maan kanimo, miga,” sal-ut ka nanay ni Ayi. “Indi man gid, a. Ako man kara nagtugro kana. Ginrigalo ko ra kang kaadlawan na kang nagligad nga tuig.”
“Oy, Ayi, ipahuram ra kay Roselda ang libro. Wara ta ikaw gintudluan maghinikaw ka gamit,” mando ka nanay ni Ayi, nga tulad nagakalangkag sa masunod nga matabo kon makita ni Roselda ang ana litrato.
“Pwidi, Nay, ang iba lang nga libro?” balus ni Ayi nga nagaparamula.
“Indi pwidi,” madasig nga sabat ka nanay ni Ayi.
“Ay, Tita, wara ti kaso, a. Duro pa man dya ang mga libro nga pwidi basahun,” maintyindihun nga sabat ni Roselda sa nanay ni Ayi.
“Sigi lang, Ga, ipahuram ra ni Ayi. Amo ra ang pinakanami nga libro rugya sa balay,” balus ka nanay ni Ayi nga daw nagadali nga buksan ni Roselda ang libro.
Wara ti nahimo si Ayi kondi sundon ang mando ni nanay na. Gindawo na dya kay Roselda kag nag-abot gid ang ginahulathulat ka nanay ni Ayi nga hitabo. Nahulog ang litrato nga nasal-ut sa libro. Pagkakita kadya ka nanay ni Ayi, dayon na ginhagad ang nanay ni Roselda maggwa sa balay para magpahangin sa hardin.
“Dali, miga, maagto kita sa hardin rugto sa gwa. Lantawun ta to ang mga orkids ko. Man-an ko gusto mo gid ria.”
Naggwa ang darwa ka mag-amiga kag nabilin ang darwa ka bata sa sulud ka balay.
Nagparamalhas si Ayi sa kakulba nga basi kaugtan dya ni Roselda. Nakita ni Roselda ang nahulog sa libro. Nagkulub ang litrato kag wara na makita kon sin-o ang sa amo nga litrato.
“Amo dya guro ang ginatago mo nga makita, ay? Miga mo?” nagayuhum nga pamangkot ni Roselda kay Ayi.
Si Ayi wara ti may nahambal. Nagparamalhas dya ka maramig. Ginpurot ni Roselda ang litrato kag kang hana na idawo kay Ayi, nagtampad gid kana ang itsura nga nakabutang sa litrato. Nagparamula si Roselda. Nangin malinung ang mga madason nga sigundo.
“Tsk, tsk, tsk!” bungat ni Roselda nga nagapang-ulung-ulung. “May bolpen kaw?” siryoso nga pamangkot na kay Ayi.
“Ahhh ... uhh, may dyan. Dali lang gid,” utod-utod nga sabat ni Ayi nga buta kang kakulba.
Nagbuul tana ka bolpen kag gindawo kay Roselda dayon isol. “Basi bala ibuno na dya kanakun,” pinsar ni Ayi nga sigi ang kubakuba ka dughan.
Ginbuul ni Roselda ang bolpen. Ang sunod nga natabo wara gid nagsulud sa pinsar ni Ayi. Ginbalik ni Roselda ang litrato nga may nakasulat nga numiro sa likod.
“Kon ikaw daad ka dya kato nangayo, buhay mo run dya nabuul ang numiro.” Nagparapit si Roselda kag naghani ka dyang mga tinaga kay Ayi.
Naglinung ruman pagkatapos ka hani ni Roselda kay Ayi. Piro nagmantsa dya ka manami nga mga yuhum sa darwa, ilabi run gid kay Ayi nga wara gid naglaum kang amo to nga hitabo.
Insakto man samtang malinung ang darwa, nagsulud ang darwa ka nanay.
“Ti, mayad man kamo dya, Ga?” pamangkot ka nanay ni Ayi sa mga bata.
“Huud, Tita,” sabat ni Roselda nga nagayuhum.
“Ay, Ayi, ikaw tana?” padayon ka nanay ni Ayi.
Nagsabat si Ayi kay nanay na paagi sa pagpangiray.
“Aba! Daw sa piho ba,” nagakadlaw nga balus ka nanay ni Ayi.
“Ti, miga, indi run kami magpalawid. Mauli run kami. Malagaw lang pa gid kami dya sa dason. Balikan ko dya ang mga orkids mo,” lisinsya ka nanay ni Roselda sa amiga.
“Huud, bisan ano oras, miga. Sa sunod kami man to maagto kaninyo, ha?” balus ka nanay ni Ayi sa ana suud nga amiga.
Si Ayi, daw nakahaklu ka pinakalab-as nga hangin tungud sa natabo. Nag-untay dya ka ana palad sa pagpaalam kay Roselda. Si Roselda amo man. Pariho tanda nga may naunay nga yuhum sa anda nawung.
Paglumbos ka mga bisita dayon usisa ka nanay ni Ayi sa bata.
“Ti, ano ginhani na kanimo, Ga?”
“Huh! Paano mo naman an nga naghanihani tana, Nay?” sabat nga may pagkatingala ka bata.
“Sus! Kita namun tanan. To kami sa bintana. Gintiid namun kamo,” sabat ka nanay ni Ayi nga nagakadlaw.
Sa kasadya kang nabatyagan ni Ayi tungud sa bahul nga posibilidad nga indi run lang asta sa handum nga maangkun na si Roselda, ginhakus na lang ang ana nanay kag nagkuon, “Malat-an mo gid ra, Nay, sa pira ka adlaw, ah.”
- Katapusan -