Si Kilun, ang Prinsipi ka mga Balabaw
ni Norman T. Darap
Kang una nga tyimpo, may sangka talon kon diin nagaistar ang linibo ka mga balabaw. Si Kismo, ang anda hari, kaimaw ang ana asawa nga si Rayna Kigara ang mabuhay run nga nagadumara ka ginharian sa idalum ka lupa.
Si Haring Kismo ang maaram nga nagabuhat ka mga kasuguan para mangin matawhay kag magmayad ang pangabuhi ka tanan nga balabaw sa anda ginharian. Para nga sarang makakaun ang tanan, kaimaw ang mga suldado nga balabaw, ginasurong nanday Haring Kismo ang mga kahoy nga may mamurong nga bunga. Pay masami sanda nga nagakamatyan sa kada maatubang nanda ang mga man-ug. May mga tyimpo man nga kon wara sanda ginaagawan ka prutas ka mga daragkul nga pispis, sanda mismo ang ginadagit kag ginakaun ka mga hayup nga dya.
Maraku run ang nagsakripisyo ka anda kabuhi sa paggwa sa anda ginharian sa idalum ka lupa para makabuul ka pagkaun kag indi magutman ang anda pamilya.
Sa pagligad ka mga tinuig, nag-abot ang mabuhay nga taggurutum kag maduro nga mga tanum ang nagkaramatay. Nabilin ang mga daragkul nga puno pay malaka ang anda mga bunga. Duro sa mga balabaw ang nagutuman kag nagkaramatay. Naglibug ang ulo ni Haring Kismo kon paano na maluwas sa kagutum ang ana ginharian. Kon gabii gani, ginabantayan sanda ka mga gutum nga man-ug kag kon adlaw madasig man sanda nga ginaagawan ka mga pispis sa pagbuul ka mga bunga ka puno.
Sa pagpanaw ka mga inadlaw, mas nagagamay nga nagagamay sanda sa anda ginharian. Mas nagadugang ang kabudlay nga ginabatyag ni Haring Kismo kada makita na nga nagaantos ang ana mga sinakpan.
Bahul gid ang pagkaluoy kay Haring Kismo kang ana asawa nga si Rayna Kigara. Indi na mabatas nga makita ang ana bana nga ginabudlayan. Gani nagpangadi kag nagpangayo tana ka bulig sa Bulan nga anda ginapatihan nga makagagahum nga Tagtuga kang kalibutan.
Sangka gabii, nagsaka si Rayna Kigara sa mataas kag bahul nga kahoy. Nagtangra tana sa ugsad nga bulan sa langit kag nagpangadi.
“Makagagahum nga Tagtuga, luwasa kami sa kagutum. Indi pagpasugti nga maubos ang amun linahi. Taw-i kami ka bag-o nga kabuhi para indi kami pirmi madaug ka iba nga mga tinuga. Handa ako nga maghalad ka akun kabuhi.”
Wara man ti may nabaton nga sabat si Rayna Kigara katong gabii, pay nabatian ka makagagahum nga Bulan ang ana pag-ampo para sa kaluwasan ka mga balabaw sa anda ginharian.
Nagligad ang mga inadlaw, nagbusong si Rayna Kigara. Bahul gid ang kasadya ni Haring Kismo nga nataw-an tana ka manogpanubli ka ana trono bilang hari. Nagpangalipay man ang bilog nga ginharian kag naglaum sanda nga basi ang bata ni Haring Kismo kag Rayna Kigara ang makabulig kag makaluwas kananda sa kagutum kag pagpangpigus ka iba nga mga kasapatan sa talon.
Pagkaligad ka mga binulan, kag sa idalum ka ugsad nga bulan, nagbata si Rayna Kigara ka makataragam nga tinuga nga indi nanda kapariho. Pinasahi nga tinuga nga may pakpak ang nangin bata nanday Haring Kismo. Bahul ang pag-antos kag pagpangasubu na kang dayon nga ginbawian kang kabuhi ang asawa na pagkatapos dya magbata.
Biskan indi nanda kapariho, gintinghuwaan ni Haring Kismo nga palanggaun ang anda pinasahi nga bata. Ginpangaranan na dya nga Prinsipi Kilun.
Raku nga mga balabaw ang indi magpasugot nga si Prinsipi Kilun ang anda mangin hari sa paraabuton. Duro ang nahadluk sa ana malapad nga mga pakpak. Dugang pa gid nga nahadluk ang mga balabaw sa ginharian kang manuto maglupad si Prinsipi Kilun. Tama kana kapagsik kon gabii pay kon may adlaw gani puro turog lang ang ana ginaobra.
Kang tama run kamal-am kay Haring Kismo kag indi run makasarang sa pagpamuno sa bilog nga ginharian, gintugyanan na si Prinsipi Kilun nga tuytuyan ang mga suldado sa pagbuul ka mga pagkaun. Pay raku ang indi magpasugot nga pamunuan sanda ni Prinsipi Kilun hay sa gabii lang tana nagabugtaw kag indi sanag ang ana panuruk kon adlawun.
Kang mapatay si Haring Kismo, indi makamaan si Prinsipi Kilun kon ano ang ana obrahun. Gintinghuwaan na nga pamunuan ang ginharian pay maraw-ay ang pagtrato kana ka mga balabaw. Bangud ka dya, nagsakit ang buut ni Prinsipi Kilun.
Gani, sangka malinung nga gabii, mahipus tana nga naglupad parayu sa ginharian.
Sarahanun nga nagpangabuhi si Prinsipi Kilun sa iba nga parti ka talon. Nangin matawhay kag malinung ang ana kabuhi hay sarang na mabuul ang mga karan-un nga prutas kon gabii.
Pay sa tunga kang kalinung, madalum ang pagpangasubu ni Prinsipi Kilun. Nahidlaw tana sa ana anhing tatay nga hari kag sa anda ginharian sa idalum ka lupa. Gani, sa marayu nga distansya, malinung nga ginabantayan ni Prinsipi Kilun ang anda ginharian.
Kang liwan nga nag-abot ang tyimpo ka taggurutum, nangin maisug ang mga man-ug kag pispis. Gani, raku liwan nga mga balabaw ang nahadluk kag nabudlayan nga maggwa para magbuul ka mga pagkaun.
Sa ginharian, nagmansiganay ang mga balabaw sa paggwa sa anda balay para magbuul ka pagkaun sa talon. Pay raku kananda sa gihapon ang nadakup ka mga man-ug kag gindagit ka mga daragkul nga pispis.
Sangka gabii, samtang nagalupad si Prinsipi Kilun pabalik sa ana iristaran pagkatapos na mamuul ka mga pagkaun, may nabatian tana nga limug nga nagatawag ka ana ngaran.
“Prinsipi Kilun!”
Nag-untat tana sa paglupad kag naghapon sa sanga ka mataas nga kahoy. Nagpanilag tana sa palibot kon sin-o ang nagtawag kana, pay wara tana it makita nga iba nga tinuga marapit kana.
“Prinsipi Kilun!” liwan nga tawag kana ka limug nga nagahalin kahawaan.
Nagtangra si Prinsipi Kilun sa kahawaan kag nahimutadan na ang bilog kag masanag nga Bulan. Indi tana makapati nga ginaistorya tana ka Bulan.
“Prinsipi Kilun, ikaw ang bugay nga ginpangayo ni Rayna Kigara para maluwas ang inyo linahi. Buligi ang inyo ginharian sa kagutum,” hambal ka makagagahum nga Bulan.
Umpisa kato, kada gabii, wara ti untat ang paagto-pabalik ni Prinsipi Kilun sa pagbuul ka duro nga mga prutas para makabulig sa ana ginharian. Pagkadason nga adlaw, maduro nga mga balabaw ang natingala kon andut raku ang prutas nga natumpok sa atubangan ka buho paagto sa anda ginharian.
Sangka gabii, ginsurong ang ginharian ka mga balabaw ka sangka man-ug. Nagdaralagan palagyo ang mga balabaw hay indi makasarang ang mga suldado. Nahangyus ang tanan kang gulpi nagbalik si Prinsipi Kilun kag nakigbato sa man-ug. Tungud sa kaabtik ni Prinsipi Kilun sa paglupad, nabatuan na ang man-ug paagi sa ana matarawis nga mga kuko. Sa bulig ka mga suldado nga balabaw, napatay nanda ang man-ug kag naluwas ang anda ginharian.
Naghirinugyaw kag nagkalipay ang tanan sa pagdayaw kay Prinsipi Kilun tungud sa pagluwas na sa kabuhi ka raku nga mga balabaw. Pagkatapos kang natabo, ginbaton ka mga balabaw si Prinsipi Kilun bilang anda hari.
Sa mga tyimpo kang taggurutum, si Haring Kilun ang masami nagalupad kag nagabuul ka pagkaun kon kagab-ihun para indi magutman ang ana mga sinakpan, nga maukud nga ginabantayan ka mga man-ug kag mga daragkul nga pispis.
- Katapusan -