Pagkatapos ka Pandemya
ni Norman T. Darap
Sa pagragasa kang uran sa kadyang tion kang tag-irinit sa pungsod Canada, malaka nga hitabo sa bulan ka Agosto pay makusog kon ibubo kang langit ang kidit nga pagpamunyag sa pungsod nga masami niyebe ang nagakupkup sa kalupaan ti santunga ka tuig. Sa kadyang mga tinuon, duro ang akun paghanduraw sa bulan kang tag-ururan sa Pilipinas, ilabi dugid sa mga bulan ka Hunyo asta Agosto. Sa mga tion nga dya, nagabatang ako sa kawayan nga katre sa balay kang akun lolo kag lola sa bukid ka Tubungan kag ginaamba ka uran ang pagragasa sa atup ka balay kadungan sa saot kag huyup kang hangin.
Kon handurawun ang nagligad nga tatlo ka tuig sa mga tion nga nagapamunung ang mga tawo sa anda panimalay, daw nagahilumhum kag nagahulat sa pagpusa kang makagagahum nga bakuna para liwat nga makaguwa nga wara ti kakulba nga maangkun ang dalit ka pandemya. Pay sa isra ka kaangay ko nga nagaobra bilang nars, tayuyon ang adlaw-adlaw nga paghimakas kag pag-atubang sa saad kang propesyon. Wara ako nataw-an kang kahigayunan nga makapili kon luyag ko bala magpakuribung kag magsarig sa ayuda ka gobyerno. Mas nangin masaku kag sagunson ang akun obra sa kakulang kang mga healthcare workers. Nabuhinan ti tatlo ka napulo nga porsyente ang workforce kag nagdoble ang mga orubrahun tungud sa mga health workers nga nakaangkun kang sakit sa panahon kang pandemya. Sagunson ang akun double shift kag overtime sa sulud darwa ka tuig tungud sa kakulang kang mga licensed staff.
Kadasig lang kang panahon nga indi mapaktan nga nagbalik run sa kinaandan nga pang-adlaw-adlaw nga pangabuhi kang haros tanan. Kag ang mga nautas nga kabuhi nagpabilin run lamang nga mga ngaran kag nawong kang kahapon.
Kon ulikdun ang tatlo ka tuig kag isipun ang kabuhi nga gin-utas kang pandemya, indi makita sa nawong kang mga tawo nga nagapanaw kag masumalang mo sa mga dalanun sa syudad ang kasakit kag kapait kang nagtaliwan nga kahimata, abyan, ukon kapamilya. Ang kalipay kag yuhum sa mga tao nga nagakaraun sa mga marahalun nga karan-an sa downtown, ang kananam kang kada pag-usang, indi mo mabatyagan ang kapait kag karakuun kang luha nga nagtururo sa paghiribiun kang pagkadura kang kahagugma ukon pinalangga. Sa mga pamatan-un kag lamhad nga nagasinaot kag nagaamba sa mga disco bar, indi mo mabatian ang nagliligad nga kapung-aw sa andang mga limug nga sa tulad nagasiyagit kang kalipay samtang nagakarataraktak ang andang balhas sa paghirinugyaw. Nangin bungul sanda sa hiribiun kag nagkalipat sa nawong kang panabang sa tion kang kamatayun kang mga ginikanan kag kamal-aman nga ginpatumbaya ang andang paglaum sa mga urihing tubo.
Madasig magkalipat sa kataragman kang pandemya ang mga tawo. Nagbalik sa pagpanaw nga daw wara ti pagbatyag sa nagliligad nga kadulum dulot kang pandemya. Sa mga pasilidad nga ginaobrahan ko nga ginatawag long term care facilities, sa kada tion nga magtaliwan ang isra ka pasyente sa masunod nga darwa ka adlaw, dayon nga mabuslan kang pasyente ang bakante nga hulut kag tururogan. Wara ti panahon ang mga kaangay ko nga healthcare worker nga maghanduraw sa nagtaliwan kag usikan ang kusug kag mga luha sa paghiribiun. Kinahanglan ko itugro ang akun panahon kag pagtamud sa nagakabuhi, sa bag-ong pasyente.
Lipatan ang ginabatyag nga kahidlaw kag kapung-aw sa mga nawong nga naandan ko tatapun kag istoryahun samtang ginatugruan ko kang bulong. May pandemya man ukon wara, tayuyon ang akun adlaw-adlaw nga pagkabuhi nga ang kamatayun kang mga pasyente isra ka ordinaryo nga kabahin lamang kang akun propesyon. Sa ka dyang obra, ginhanas ako nga mangin maisug kag maduraan kang baratyagun nga nagaangut sa akun orubrahan.
Wara ako ti kinalain sa mga tawo nga ginpili mabuhi sa tulad nga panahon kag lipatan ang baratyagun sa mga nawong kang kahagugma kang kahapon.
***