Manwal kang Panimalay
ni Ericson L. Nudgara
Sa Kaagahun
Magbugtaw dungan sa paghuni kang mga pispis.
Himusun ang baratangan.
Magpainit-init sa sirak kang bag-ong butlak nga adlaw. Wara nagatugro direkta kang vitamin D ang sirak kang adlaw; ginapukaw (activate) na ang vitamin D nga unay sa lawas kang tawo.
Sagamsami ti maayad-ayad ang kanamitun kang paghigup kang mainit nga kape, tsaa ukon tsokololate. Indi paglipati ang pagtikab kang “Aaah!” samtang ginakaptan ang tasa.
Hingaliti ang kalinung kang kaagahun sa pagpamalandong paano mangin malipayun sa tunga kang kagalung kag kasakuun sa pagpangabuhi.
Kuwarta
Indi maggasto sobra sa ginakita.
Pasulabiha ang importante nga mga kinahanglanun kumpara sa mga kapritso. Pero indi man pagdalukan ang kaugalingun kang mga materyal nga butang nga makatugro kang kalipay. Indi kinahanglan nga mahal ang presyo kang pagkabutang kon luyag mo mangin malipayun.
Kon sarang mahimo, indi gid mangutang. Pero kon may utang, dapat baydan.
Duro ka raku kang mga legal kag dungganun nga pamaagi agud makakuwarta. Gamitun ang talento kag kinaadman.
Magtigana para sa harum-an kag sa paraabuton.
Kon Nagamasakit
Una sa tanan, pinsara nga parte kang kabuhi ang pagmasakit. Kon wara’t sakit, indi ta man mahangpan ano kabulawanun ang mayad nga panglawasun.
Kon naluyahan, ipahuway ang lawas. Kon natam-an ka pahuway, hulagun ang lawas. Amo lang ria ka simple ang pisyolohiya kang tawo.
Makabulig sa dali nga pag-ayad: turog, water therapy, laughter therapy, aroma therapy, masahe, ehersisyo, sirak kang adlaw sa kaagahun, paghigup kang mainit nga sabaw, meditation, support system
Magpakonsulta sa espesyalista.
Basura
Mangin responsable nga kadampig kang palibot. Kuon gani, “ang gamay nga basura, ibutang sa bulsa.” Kag bisan indi imo basura, puruta kag itablug sa nagakaangay nga surudlan ukon basurahan. Himuon ang katungdanan sa panimalay kag bilang kabahin kang komunidad. Mangin ehemplo sa iban.
Istrikto nga sundon ang insakto nga pagtablug ukon pagpain kang mga basura. Iseparar pirme ang madunot sa indi madunot.
Kon mahimo, tipunon ang mga panit kang saging kag lukaba kang itlog hay sarang dya magamit bilang organiko nga abono sa mga tanum.
May mga basura nga pwede gid ma-upcycle. Halimbawa, ang mga plastic cups pwede mangin mini pots sa garden. Mangin creative.
Ang mga dahon buku’t ramo. Tabon (mulch) kag abono sa lupa ang mga dahon.
Tugda kang Kamal-aman
Ang kuwarta nga buku't imo, indi mo pagbul-un ukon pagkawkawun.
Indi magpanunto, mangunyadi, ukon mangilkil sa isigkapareho.
Ang bagay nga gusto mo, pangabudlayan mo nga maangkun kag sa insakto nga pagpahito.
Likawan nga mangin matinaastaasun.
Mangabuhi nga simple.
***