Ang Programa nga Happy and Healthy School
ni Jesus C. Insilada
Ang istorya tuhoy sa Happy and Healthy School ukon HHS tama ka marahalun kag makahulugan para kanakun bilang anay prinsipal ka Malitbog National High School humalin Marso 2021 asta Enero 2023. Ang HHS isa ka programa nga nangin inobasyon namun sa pag-atubang ka mga pagpanghangkat dara ka pandemya. Ginahambal nga ang nagapanguna nga katungdanan ka eskuwelahan amo nga magtao ka espasyo para sa pagtuon ka kabataan diin sanda aktibo nga nagapasakup sa kultural, sosyal, politikal, kag ekonomikal nga buruhatun agud mataw-an ti sabat ang mga matag-adlaw nga pangkinahanglanun kag hilway sanda sa ano man nga katalagman. Ang prinsipyo sa likod ka learner-centered nga eskuwelahan amo ang pagtao ti importansya sa seguridad kag kalipay ka mga tawo sa eskuwelahan ilabi dugid ang mga tumuruon kag mga manunudlo.
Sa panahon ka pandemya, ang mayad nga lawas kag kahimtangan ka mga manunudlo, mga tumuruon, kag iban pa gid nga mga katapo ka akademiko nga katiringban ang nagapanguna nga prayoridad. Sa pagliton ka mga eskuwelahan halin sa modyular nga pamaagi paagto sa in-person classes sugod ika-29 ka Marso 2022, ginpatigayon ang istrikto nga pagpatuman ka mga pagsurundan para sa mayad nga lawas kag seguridad sa ano man nga katalagman dara ka pandemya. Nakita ang pagbinuligay ka tanan nga katapo ka eskuwelahan lakip man ang iba pa nga mga stakeholder kaangay ka lokal nga pangulohan sa barangay kag sa munisipalidad agod masiguro nga tayuyon ang pagbukas ka klase. Marahalun man nga aspeto ka programa ang pagpabilin ka mayad nga pagtamdanay para sa madinarag-un nga paglambot ka mga tinutuyo pang-edukasyon kag para sa pokus ka programa nga “supporting healthy lives.”
Kabahin ka programa nga HHS ang mga proyekto kag mga hirikutun nga nasentro sa integrasyon ka mga prinsipyo sa pagpabilin ka mayad nga lawas kag mayad nga pagtamdanay sa kurikulum. Kalakip ka dya ang paghuman ka mga turun-an kag worksheets diin may integrasyon ka mga leksyon tuhoy sa nutrisyon, pagginawi, kag mga prinsipyo, teorya, kag turun-an para sa pag-angkun ka mayad nga lawas, mayad nga paminsarun, kag mayad nga pagtamdanay. Nasandig ang pagpatuman ka programa nga HHS sa deklarasyon sa Ingles nga: We are a happy community. We value a healthy body, mind, and relationship.
Sa pagpatuman ka home-based learning, ginpatuman ang Culture-based and Inclusive Education (CbIE) sa balay, sangka inobasyon tuhoy sa makahulugan nga kontekstuwalisasyon kag lokalisasyon ka mga leksyon. Nagpadayon dya nga lihok bisan pa nagbalik run ang mga bata sa eskuwelahan bangud nagapabilin sa gihapon ang pagkamarahalun ka partisipasyon ka mga ginikanan sa pagtuon ka anda kabataan bilang learning facilitators paagi sa pag-integrar ka kultura sa ginatun-an ka mga bata.
Ginpatigayon man ang Search for Model Home Learning Spaces agod taw-an ka importansya ang pagtao ka nagakaigo nga espasyo para sa pagtuon ka mga bata sa anda tagsa ka balay.
Gintaw-an man ti importansya ang pagpananum sa ugsadan paagi sa Dagaya nga Pananum kag Kakahoyan nga proyekto nga nagahinyo sa tagsa ka katapo ka pamilya nga magtanum para sa pagkaun kag nutrisyon ka pamilya kag sa pagsuporta sa pungsodnon nga inisyatibo sa DepEd nga amo ang Gulayan sa Tahanan kag agod suportaran ang programa sa pagpananum kag pagpaduro ka kakahoyan. Sa pagdaha ka masustansya nga pagkaun kag sa pagbinuligay ka mga katapo ka katiringban para sa mayad nga nutrisyon ilabi dugid ka mga bata, ginhiwat ang Daha: Community Kitchen diin tingub nga nagpreparar ka pagkaun ang mga nanay ukon sin-o man nga katapo ka pamilya nga gusto magpasakup kag magpakita kon paano ihanda ang masustansya nga mga pagkaun nga may mga sangkap kag panakut halin sa palibot.
Agod magtao ka psychosocial support sa mga tumuruon kag anda pamilya, gintigayon ang programa para sa mental health paagi sa pag-imbitar ka isa ka mental health practitioner. Sa mga plataporma sa social media, gintao sa tagsa ka tumuruon kag anda mga ginikanan ang bukas nga pagpakig-angut sa commissioned mental health expert kag mga manunudlo agod mangin madasig ang komunikasyon sa pagsabat sa mga isyu tuhoy sa mental health kag mataw-an sanda ka madasig kag nakaigu nga mga panugyan. Ang Pabalhas para sa Mayad nga Lawas naman sangka wellness activity nga pwede himuon sa balay kag sa eskuwelahan diin nagasaot ang mga bata kaimaw ang anda pamilya ukon manunudlo paagi sa pagsunod sa Zumba video nga ginhuman ka pili nga mga bata kag mga manunudlo sa MAPEH Department.
Pira lamang dya sa mga programa, proyekto, kag mga hirikuton sa idalum ka programa nga HHS nga ginkilala ka T4 Education, pinakahanggud nga talapuanan akademiko sa bug-os nga kalibutan nga may talatapan sa London, Britanya.
Nangin durumdumun man ang pagpakigbahin ka mga program implementer ka HHS nga gin-imbitar bilang manughambal sa birtwal nga World Education Summit karang tinalikdan nga Oktubre 2022.
Hanggud gid ang amun kalipay nga balikan ang mga hitabo kag inagihan sa pagpatuman ka programa nga HHS ka Malitbog National High School nga nagtapos sa sangka pasidungug gikan sa T4 Education diin ginkilala ang eskuwelahan bilang isa sa World’s 10 Best Schools sa sa kategorya nga Supporting Healthy Lives.
Ginapabugal gid namun ang HHS kag tanan namun nga ginbuhat kag nalambot sa tion ka pandemya. Bilang isa ka akademiko nga katiringban, padayon kami nga nagahugpong para sa katumanan ka amun mga handum para sa edukasyon kag para sa pinalangga namun nga mga tumuruon.
Sa tulad, nagapangalagad run ako bilang Public Schools District Supervisor ka Bingawan, Iloilo kag ang HHS ang pinakamarahalun nga legasiya nga ginbilin ko sa Malitbog National High School. Nagapabilin nga inspirasyon ko ang pag-advocate ka masadya kag positibo nga pagpamuno nga nagabunga ka mayad nga paminsarun, mayad nga lawas, kag mapag-un nga pagtamdanay ka mga katapo ka isa ka akademiko nga katiringban.
***