Lumay
ni Danny S. Tabuyan
Ikarwa nga Bahin
Pagkaaga, ginpukaw kang panuktok si Melodina. Dumdum na nga nagaparanamgo gihapon tana.
“Melodina, bugtaw run. Adlawun run!” Si Mama na ang nagapamukaw.
Namarasmasan na nga naburaw tana sa anang pagturog. Dalidali tana nga nagbungkaras kag magparapit sa lamesita sa pusod kang anang kwarto. May ginaaman nga pitsel nga saway nga buta kang tubig kag lahang nga porselana agud makapanghilam-os. Dayon na gindab-ot ang tuwalya nga nahalay sa dingding kag magpanarapo. Ginbuul na ang baso sa kilid ka pitsel agud magpanglimog kag nagbuul kang asin sa garapa nga ibagnos sa anang unto. Dalidali na man nga gintim-us ang anang binatangan. Ginhusay na ang anang malabug kag malagtum nga buhok kang husay nga himo sa kara kang pawikan nga napunihan kang tipay nga ginapugtak kaangay kang mga sampagita.
Kang nagapamahaw sanda, si Melodina daw wara sa panimuut nga nagasagad ka balikid sa bitana sa karsada ayon, nga daw may ginapaabot nga bisita.
“Basi pa lang bay nga makalabay si Hernando,” ang dyan sa anang paminsarun.
Hasta maghapon, daw wara tana ti nahuman hay daw puro lang waug kang anang liug sa paggawa sa bintana kon may Hernando nga magsarayo. Nag-abot ang kagab-ihun, wara ti Hernando nga nagduaw kanana. Ay, abaw! Daw ginsindutan sa anang purungkuan nga daw indi matim-us. Bilog nga gabii ruman nga wara ti tinurugan.
Sunod nga adlaw, pagkahapon, si Melodina nga nagapanampuay sa bintana gulpi lang nga nagbungkaras. Nagapaagto si Hernando! Abaw, daw si Adonis sa anang panurukan. Ang nagahinalup nga adlaw, sa anang pamatyagan, daw mabalik nga daw mabutlak sa kasalpan. Matikang nga daw madalagan, pero ginhawa na run lang ka pugung hay ang anang baratyagun daw indi na mahangpan. Ang kauna nga daw mara-gana, ginbuslan kang daw nagayapa-yapa.
Kang makatamwa si Hernando sa gawang, ang yuhum kang daraga daw indi mapahidan. Sa andang pagsugidanun sa sala wara nagahalin ang panurukan ni Melodina sa anang bisita, nga daw katam-is gid mamati sa tagsa ka mga tinaga nga nagaawas sa anang baba. Kang nagbungat liwat ang soltero kang anang baratyagun, wara run ti kon ano pa nga pangalag-ag nga ana ginbaton.
Wara gid magbuhay, pirahan ka adlaw kang nagasirum-sirum run, nagduaw si Hernando imaw ang anang mga ginikanan agud magpabagti. Pero maaplud ang pag-atubang kang pamilya ni Melodina kag wara ginbaton ang pabagti. Indi mairuhan ni Hernando ang mga tinaga nga ginpanghambal kang Papa ni Melodina. Nagduhung lang si Hernando kag daw narusdag ang langit para kanana kag naghago-hago ka hiribiun si Melodina sa pihak kang anang pagtinguha nga mapunggan dya.
Daw ano kalinung kang kasisidmun, nga ang mabatian gid lamang amo ang matagsing nga huni kang sirum-sirum sa lasang kag ang masilik nga panaghoy ka mga tamilok sa taramnan, nga daw nagaunong sa darwa nga gindid-an sa andang paghigugmaanay.
Sa wara pa nakapauli ang napaslawan nga Hernando, nalantawan na sa bintana ang bulan nga lati nga may nagasunod nga masirak nga bituon. Daw nakakita tana kang masanag nga ban-awan! Gin-ingdan na si Melodina nga may ginhani-hani kag dayon nagpamaalam imaw sa anang pamilya.
Kang lagub run ang gabii, may nabatian nga daw huni kang tulihaw, dayon may nahulog nga binagtung sa bintana. Hinay-hinay si Melodina nga nagpanaog sa tambi. Sa unahan, may nagapatupung sa puno kang mangga. Si Hernando! Mainandamun na nga ginsug-alaw si Melodina, ginbuul ang ginabakintol nga binagtung, kag nagdali-dali nga magpanaw hasta nga nalamon sanda kang kadulum kang kagab-ihun.
Aga pa pagkasunod nga adlaw, naghiribiun ang Mama ni Melodina kag nagpagut ang anang Papa. Ang mga bugto na nagtiriripon sa atubang kang andang nanay nga daw indi makamaan ko ano ang andang himuon. Naman-an run nanda nga wara si Melodina. May nakakita nga nagtawas tana kay Hernando. Sa kusina, nagahuring-huring ang mga bulig.
“Kuon ko gid daw, nga may magtabanay gid,” ang hambal ni Maring.
“Paano mo naman-an bay?” ang sabat si Iska.
“Ay, maan kanimo,” sabat ni Maring. “Wara mo hay nakita nga nagaingdanay ang lati kag bituon kabii?”
“Ha! Tuod? Rapitanay gid haw?” sabat liwat ni Iska nga daw nahangyus gid.
“Abaw, tam-an gid, eh, karapit!” ang sabat ni Maring. “Hayag gid nga timaan nga may magtabanay!”
Sa karan-an nahanda run ang pagkaun. Wara ti nagakaun. Ang tanan haros indi makahangup kang andang mga baratyagun. Nagakasubo nga may kaugut. Nagsagad ka pangara ang andang Papa.
“Wara ti huya! Wara gid ti huya! Matawas sa tawo nga patay-gutum! Ano gid ang naluyagan na sa tawo ngato? Ano ang ipakaon kan kanana? Ang mga pinamaylanan na? Ay, abaw, kangiril-ad! Wara gid nagagamit kang utok na! Nagabatang run sa kama masaylo pa sa banig! Istupida!”
Pagkaligad kang sangka bulan, nagbalik si Melodina sa balay nga bahul kag gin-imawan man ni Hernando sa paglaum nga nag-ugdaw run ang kaugut kang anang pamilya. Pero puno gihapon tana kang kahangawa sa kon ano ang matabo sa anang pag-atubang liwat sa anang mga ginikanan. Ginkulbaan nga daw nagapangalag-ag sa pagsaka. Rayu pa nakita run tana kang bulig nga si Maring nga dalidali nga nagdalagan paagto sa anang ama kag maghani-hani.
“Senyora, nag-abot si Senyorita Melodina, imaw na si Hernando.”
Dayon nagtindug ang ama kag mag-alaw-alaw sa hagdanan. Nagsanto man kang anang pag-abot kag magtanghaw ang anang bata sa hagdanan nga ginasunod ni Hernando. Ginhakus kang nanay ang anang bata nga may kahidlaw. Pareho sanda nga naghiribiun. Si Hernando nagturuk lamang.
Sa hinali ang tatay naggwa sa anang kwarto nga nagayupyup kang anang sansoy. Nagparapit sa magnanay nga nagaparamula sa kaugut.
“Maiwan kamo rugya? Panaog kamo sa balay ko. Mga tampalasan! Wara run ako ti bata nga si Melodina!”
Ang nanay nagliso kag mag-atubang sa anang bana sa tuyo raad nga mapaugdaw na ang anang kaugut kag mabuslan dya kang pagkaluoy.
“Abaw maluoy kaw. Bata mo ria. Indi pagsikwaya!”
Pero wara gid mabandug ang bana. Gin-atubang kang tatay na si Melodina kag ginhambalan.
“Kon bulagan mo ang babaylan nga ria, basi pa lang kon batunon ko pa ikaw! Pero kon indi kaw makabiya kana, paglayas! Indi ko ikaw kinahanglan! Wara ako ti labut kanimo!”
Nagtarangisun si Melodina nga nagliso. Gin-agbayan ni Hernando nga nagapanaog sa hagdan kag nagpanaw sanda nga masinulub-un.
Ang adlaw ginlipdan kang madamul nga panganod kag ang palibot naggunum.
- Sundi ang kasugpon kang atun Sugidanun -