Ang Istorya ni Pula
ni Mark Anthony Queman Orquejo
Sa sangka lugar sa diin wara masirakan kang modernisasyon, may sangka pamilya nga nakaplastada. Ang dyang pamilya may mga kabataan nga insakto sangka dosena. Onse ka mga babayi kag sangka espesyal nga nagasarahanun nga agot nga lalaki. Pula ang ginpangaran sa dyang manogdara sa rasa kang pamilya. Ang andang ginaulian masyado ka rayu sa eskwelahan, amo gani sa masami pagpanguma ang obra kang andang maestro kag maestra. Sa piyak nga bahin, ang dalagan kang dyang istorya nasentro sa agot kang pamilya. Si Pula, simple nga bata nga may bahul nga ambisyon. Luwas sa anang kalipay mangita damang kag magsipal tumba-balay imaw kang anang mga amigo, tana may ginadumtan nga ambisyon nga ana gid ginsumpa nga dab-uton.
“Ako mangin inhenyero,” hambal na sa anang mga amigo.
“Baw, Pula,” sal-ut kang sara sa anang mga nahangyus nga amigo, “ispading lang kag arado ang kinahanglan sa taramnan nyo. Ano nagsulud sa pinsar mo nga mainhenyero timo?”
“Pusta ko, wara kaw gani ka maan ka aragyan paagto sa eskwelahan,” palagas kang sara nga nagangisi na nga barkada.
Matam-is nga yuhum lang ni Pula ang ana ginbalus sa piyak kang daw indi amo nga mga komentaryo kang anang mga amigo. Natapos ang adlaw, si Pula wara gid nasakalaw.
Masami kada aga, kiraw pa ang sirak kang adlaw kag bilog pa ang mantika para ibutang sa karaha, ang dyang si Pula aga pa gatukad paagto sa natun-ugan nga kakahuyan. Bit-bit ang anang bag-ong baid nga binangon, tana nagaronda sa pagpangita kang kahoy nga andang pangtig-ang. Ang mga orubrahun sa andang balay, indi magbuhay hay luwas sa anang onse ka mga pinalangga kag ginaamligan nga mga kababaihan, ang dyang si Pula amo man ang baka-baka ka obra sa andang buta kang kalipay nga balay. Sa dose ka mga daad urugtasan nga kabataan, ang andang nanay kag tatay wara gid ti masaway. Grasya nga makabig kang mag-asawa ang pagkaduro nga mga kabataan nga indi tigdas ti ulo kag manggaranun sa respeto.
Sa bata nga pang-idadun, si Pula may hamtung nga paminsarun nga ginaangkun. Kalipay lang ang man-an na itugro sa anang nanay kag tatay kag sa anang mga kabugtuan wara tana ti ginakumpitensyahan. Magahud ang kagab-ihun sa sulud kang andang balay hay sa dyang mga kabataan, sa tubang kang andang dumaan nga petromaks, sanda wara’t patay nga istoryahanay kag kadlawanay. Sa magamay nanda nga balay, kag simple nga pagsinarayo ang pagreklamo wara sa andang bokabolaryo.
Sa piyak kang kalipay kag kasadya nga ginasab-og ni Pula sa anang ginatubuan nga pamilya, may mga bes nga kon tana nagasarahanun, masami tana nagapaningkulong kon diin may haron. Bitbit ang pingas nga tasa nga may sulud nga lunok kang tinig-ang, si Pula masami gaagto sa anang paborito nga pwesto. Sa landong kang mabugnaw nga kahoy tana nagapungko kag maglantaw sa marayu. Amo dya ang ginahimo ni Pula kon wara ti ginaobra. Ginahalinan na lamang ang anang solo nga tarambayan kon maubos ron ang sulud kang anang pingas nga tasa nga ana ginsubli sa anang pinalangga nga lola.
Sangka bes, dya nanutaran kang anang mga ginikanan. Sanda natublag sa panghulag ni Pula. Sa andang paglantaw, si Pula nagapas-an kang mabug-at nga problema nga indi dapat bangud sa anang idad nga tama pa ka bata. Ang nanay ni Pula wara makabatas nga maglantaw lang sa kada oras nga ang dyang anang pinalangga liwat maningkulong sa anang nahamut-an nga landong. Kang masunod nga adlaw, ang nanay ni Pula nagpamangkot kana.
“Pangga! Ano ang ginahimo mo rugto sa dalum kang kahoy? Kahapon nakita ko ikaw nga sa marayu nagalantaw,” malum-uk nga pamangkot kang nanay ni Pula.
“Wara, nay, ah! Preska rugto ang hangin bay. Mga gal-um to ang ginalantaw ko kahapon hay may pispis nga nagahapon,” sabat ni Pula nga may yuhum sa anang mga mata.
“Kon may gusto ikaw maman-an namun ni tatay mo, indi ikaw mangilin nga ipamaan kanamun. Pamilya bay kita,” may pag-angga nga aman kang nanay ni Pula.
Kang masunod nga adalaw, ang tatay ni Pula nag-agto sa taramnan para manghawan. Rugto nasug-alaw na ang mga amigo ni Pula.
“Nong, mayad nga aga. Wara ka tawas si Pula haw?” andang pamangkot sa padre de pamilya.
“Ah, si Pula? Rugto imaw kang anang mga gurang gapanalog ka orang. Andut daad haw?” balus kang tatay ni Pula.
“Kang sarang hapon bay, nong, wara ka agto si Pula sa tarambayan ka barkada. Basi gaugut kanamun haw,” sabat kang barkada.
“Nag-away kamo, no?” madasig nga sal-ut kang tatay ni Pula.
“Wara, nong, ah! Kang sarang hapon bay ginkadlawan namun paghambal na nga mangin inhenyero kuno tana. Lahug malang to amun daad,” may paghinulsul nga sabat kang mga kabataan.
Yuhum ang naggwa sa itsura ka tatay ni Pula. “Daw wara man ti kaugut si Pula pag-uli na,” may ngisi nga sabat kang tatay ni Pula. “Bay-i lang hambalun ko nga ginasagap nyo pag-uli ko.”
Sa amo to nga hitabo, ang tatay ni Pula nakaintindi kon ano buut hambalun kang masami ginalantaw ni Pula sa marayu. Ang anang paminsarun nagkuon, “Swerte kami sa dyang bata namun nga sa balay may dedikasyon sa mga orubrahun. Nalipat kami ni nanay na nga tana man gali may ambisyon.”
Wara pa nakaumpisa si tatay na sa taraman ka obra pero ginbalhas run ang anang mata kang luha. Tana nagdali-dali uli kag lagi-lagi ginpamaan sa anang asawa nga daw mahibi. Sa pagkabati kang dyang istorya ang andang mga tagipusuon daw ginpangkusi, sa bagay nga ang nanay ni Pula wara gid kapugung nga indi maghibi. Nangin klaro kananda nga ang andang bata may ambisyon nga gusto dab-uton kag ang mag-asawa nagkuon nga wara it rason nga dya anda banggiun.
Pagkatapos kang maemosyonal nga eksena, ginpangtawag kang mag-asawa ang mga kabataan luwas lamang kay Pula. Sa andang mga kababaihan nga kabataan, anda liwat ginsaysay ang istorya. Ang kada sara may luha nga gin-ula. Sanda may puro nga pagpalangga sa agot nga si Pula, sa bagay nga wara ti nagreklamo nga ang dyang andang agot mangin inhenyero. Tanda nagsinugtanay sa desisyon nga ang andang Pula tugruan it edukasyon.
Kang nag-abot ang kahapunanun, ang nanay ni Pula nag-agto sa diin ang dyang agot sa anang pinili nga landong nagabatang-batang.
“Manami ang hangin rugya, pangga” entrada ka nanay ni Pula. “Andut wara ikaw ka imaw sa imong barkada? Kahapon ginapangita nanda ikaw.”
Yuhum-yuhum lang ang nasarangan nga ibalus ni Pula sa pamangkot ni nanay na.
“Sunod semana, tawas ikaw kanakun. Maagto kita sa banwa,” hambal ka nanay ni Pula.
“Mamaligya kita, nay, ka laswa?” inosente nga pamangkot ni Pula.
Nagyambi nga daw mahibi ang nanay ni Pula nga nagkuon, “Mabakal kita ga kang mga gamit para pang-eskwela.”
“Sige, nay, ah,” masidnayahun nga sabat ni Pula. “San-o maumpisa eskwela si manang, nay, haw?”
Sa nabatian nga sabat ka nanay ni Pula, wara na mapunggan ang pag-ilig kang luha sa anang mata.
“Ikaw ang maeskwela,” may pisngu nga sabat ni nanay na. “Ma-inhenyero bay ikaw sa pira ka adlaw.”
Sa pagkabati ni Pula kang dyang maladamgo nga balita, indi maeksplikar ang kalipay nga anang nabatyagan. Yuhum nga indi mabaydan ang sa itsura kang dyang agot ang gulpiyada nga nag-ulhot.
“Maeskwela gid ako ka mayad, nay,” hara-hara nga aman ni Pula.
Nag-abot ang adlaw kang klase kag si Pula buta kang enerhiya paagto sa eskwela. Nangin matutum nga estudyante si Pula sa pihak nga ang papel kag lapis bag-o para kana. Matapos ang pira ka tuig, si Pula nakatapos kang pag-eskwela pero ang anang lupa nga gintubuan wara ti bes nga ana ginlipatan, ilabi run gid ang anang mga kabugtuan kag ginikanan. Ang anang anay ambisyon nga darab-uton, kadya ana run naangkun. Matapos ang pira ka tuig nga paghimakas, si Pula nakabaton kang titulo nga inhenyero. Ang anay daw imposible nga damgo ni Pula, nangin kamatuuran bangud sa suporta kang anang ginatawag nga pamilya. Kag rugya natapos ang istorya ni Pula.
- Katapusan -