Uyas kang Paray
Ikaapat nga Bahin
Nagbahaw run ang ginhulas nga paray. Ibaywun run ria. Sa diin mo ria ibaywun? Syempre sa lusong. Pero siguraduhon natun ang lusong nga manami ang paghimutang para dali ang pagbayo. Ipaathag natun anay kon ano ang itsura kang lusong kag anang mga sangkap kang pagbayo.
Ang mga sangkap kang pagbayo:
1. Lusong: Bahul nga kahoy nga may buho sa tunga. May darwa ka klase ang paggamit kang lusong.
a. May lusong ginatungtong lang sa lupa kag rudyan magbayo.
b. May lusong nga ginabutangan kang salakan para nga indi magduut sa salug kag may tukod nga indi matumba kon ginabaywan.
2. Hal-o: Kinahanglan nga darwa ang hal-o para kon may mag-asud, maka-asud sa pagbayo.
3. Kararaw: Darwa ka kararaw nga isalod sa kilid kang lusong magtimbang.
4. Lagwayan: Kararaw nga daw minakan anang disinyo. Ginhimo ria para lang gid nga isalod sa upa. Kon wara ti lagwayan, ang sako nga hinumlad ginasalod sa upa kon magtahup.
5. Pasok: Darwa ka pasok, isudlan kang binlud kag isudlan kang dikdikun.
6. Libon: Buri ria nga ginrara, isudlan kang upa.
7. Lipukan: Surudlan kang bugas. Ginrara nga surudlan nga may walo ka pamusod, apat sa idalum kag apat sa ibabaw nga daw “cube” lantawun kag sa ibabaw na. May disinyo nga pabilog, ginarara pasaka nga ang kataasun bali sangka barangit. Amo ria ang pinakapwerta kang lipukan nga sirkulo ang disinyo kang takup para masirada ang lipukan.
8. Pulakan: Paya ria kang niyog nga medyo palabug. Ginararahan ang kurti, nga may buho sa pinakabuli kang paya. Ginrara ang baba ka paya, ginkiskisan ka husto kag ginkinis. Naghining ria lantawun hay pirmi ginagamit sa pagsukub kang bugas. Gintanto ria nga sangka litse anang sulud para magparihas sa litsehan. Manami ria lantawun hay limpyo, mahinis, kag malig-un.
Ang pagbayo
Makapoy magsagi ka tuto, pero may pamaagi para mahulas lang bisan pa nga lisud obrahun. Kinahanglan nga kon ikaw magbayo, malipayun ang buut. Sigurado ria nga dali marig-as ang imong baraywun tungud hay indi ikaw makatig-ang kon wara ti bugas. Ano kalawid ang pagbayo? Nagadepende sa pwersa kang tawo nga nagabayo. Kon madasig ang nagatuto kang baraywun, dali lang ra pero kon nagalaminday kag ginakapoy ang pamatyag, ay, abaw kabuhay gid ria marig-as kag nagadugang ang gutum. Magpamalhas gid anay pinaagi sa bayo antes makatig-ang kang magkakaun. Sa pirmi nga bayo ang kibul sa alima madamul kag indi masakit sa pagkaput kang hal-o kon magbayo. Pero sa premiro nga bayo ang alima ginalap-okan masakit kag mahapdus ria. Kon pirmi ikaw nagabayo, maanad man kag nagadamul ang kibul. Kon ikaw daraga nga may kibul ang alima, mamayha timo magdawo kang alima sa pagpangamusta. Dyan run karia nagaumpisa ang handum nga mag-eskwela hay mabudlay magbayo para lang makakaun. Mintras nga nagahandum kag nagapanglakaak ang pinsar, ibalik gid ang mayad nga panimuut sa baraywun kag magbayo anay.
Preparasyon sa pagbayo:
1. Ihanda ang baraywun.
2. Isulud sa lusong ang paray nga gabang lang ang kaduruhon.
3. Isalod ang kararaw sa magtimbang sa kilid kang lusong.
4. Ihumlad ang salod kang upa nga taraphan.
5. Ihanda ang birinludan, dikdikanan, kag burutangan kang upa.
Dyaay ang pamaagi sa pagbayo:
1. Premiro nga bayo: Ibaywun ang paray hasta nga marig-as. Paano mo maan kon san-o mag-untat kang bayo? Kon makita mo nga mas duro ang bugas sa pasi, untatan ang pagbayo kag magtahup kang binayo.
2. Sa premiro nga tahup: Ihakadun ang binayo kag ibutang sa kararaw. Itantuon, siguro bali darwa ka karaphan. Kon sobra ka duro ang sulud kang imong kararaw nga itaphan, indi mayad hay mabug-at ang kararaw kag indi malimpyuhan ka husto. Itung-un ang binayo kag itaphan. Gamitun ang darwa ka kararaw. Ang sangka kararaw gamitun sa pagtahup, kag ang isara ibutangan ka tinaphan.
3. Sa ikarwa nga bayo: Amo ria ang ginatawag nga dasdas. Ibaywun para madasdasan. Hala ikaw ka bayo nga bayo hasta nga makita mo nga ang bugas gamay run lang ang pasi. Untatan ang pagbayo kag magtahup liwan.
4. Sa ikarwa nga tahup: Himuon liwan nga darwa kang taraphan. Kon magtahup kinahanglan nga indi magpaalwak kang binlud. Pagkatapos nga nataphan ang bugas, ibalik sa lusong. Amo run karia ang pagsisig.
5. Sisig: Gamitun ang darwa ka kararaw. Ang isara isalod sa bugas kag ang isara gamitun sa pagsisig. Magbuul kang bugas sa sulud ka lusong nga masarangan ka sisig. Tapos isirisiri ang bugas sa pagsisig. Ginapalibot-libot ria ang bugas sa kararaw nga dara uyug, agud magtipon ang mga pasi. Karon kon magtipon gani ang bugas nga wara ti pasi, amo run karia pagpaalwak kang bugas sa kararaw paagto rudto sa kararaw nga ginasalod. Liwanun liwan ang pagsirisiri hasta nga maubos ka sisig ang bugas nga binayo. Mintras nga nagasisig, makita nga nagatumpok ang dikdikun. Ihakpun ang dikdikun kag ibutang sa anang surudlan. Sa kararaw dugangan ang siririgun halin sa sulud kang lusong. Isisigan ria hasta nga matapos. Itaphan ang bugas.
Sa ikatlo nga tahup: Taphan ang tanan nga bugas nga ginsisigan para malimpyo kag ipaalwakun ang binlud sa kararaw nga salod. Kon ang bugas limpyo run, isulud run ria sa burugasan. Amo karia ang pagtig-ang pagkatapos kang duro nga pangabudlay.
- Sundi ang kasugpon -
* Litrato: Halin sa http://johnsilva.blogspot.com/2008/06/you-don.html.