Ang Tuba sa Likuan
ni Mark Anthony Q. Orquejo
Nagapasalup run ang adlaw kang gintawag ni nanay na si Pramud. “Ta, bistahi bi to ang tyanggi ni Mawra kon may tuba pa.”
“Huud, Nay, ah,” masinurundon nga sabat ni Pramud sa anang nanay.
Kada abot ka sirum amo dya ang pirmi ginasugo ka nanay ni Pramud kana. May karayuon ang distansya ka balay nanday Pramud sa baraklan ka tuba, piro amo man ang ginakasadya ka bata hay maluwas tana sa pagtig-ang kag paghimus ka rayapunon.
Para maglawid pa gid ang oras, nagapanghapithapit si Pramud sa mga balay kang kilala kag amigo na antis magdiritso sa barakalan ka tuba.
Sa anang pag-abot sa likuan kon diin ang barakalan ka tuba, “Nang Mawra, sangka bol bi nga tuba,” ang bugno ni Pramud sa manogbaligya.
“Kay nanay mo dya, Mud?” kuno abi nga wara kamaan nga pamangkot ni Mawra kay Pramud.
“Buh! Si Nang Mawra man, daw si nanay man lang dya gani gabakal ka tuba mo pro, mangkuton pa abi ko,” nagakadlaw nga sabat ni Pramud kay Mawra.
Suki run ni Mawra ang nanay ni Pramud amo gani nga may diskwinto pirmi sa kada sirum nga magbakal si Pramud. Imbis nga pulo ka pisos ang sangka bol, para sa nanay ni Pramud lima lang dya ka pisos.
“Salamat, Nang, rum-an pa gid, ah,” lisinsya ka bata sa mal-am.
Sa pagpanaw ni Pramud sa dalanun pauli, ginalantaw na ang garapon ka tuba.
“Daw duro man dya ang sulud ka garapon,” pinsar na, “basi indi man dya maubos ni Nanay ka inum.”
Padayun sa pagpanaw si Pramud kag sa anang ikarwa nga paglantaw sa garapon tunga run lang ang bilin.
“Ah, indi man ko ka dya madakpan ni Nanay, ah. Indi lang ko magwakal sa tubang na, basi masimhutan na ang baba ko kag madakpan na nga gin-inum ko ang tuba na,” konsintir ni Pramud sa kaugalingun.
Pag abot ni Pramud sa balay. “Oh, andut santunga lang dya ang sulud ka garapon haw?” pamangkot ka nanay ni Pramud nga nagapangalot ka ulo.
“Wara ka panuba ang bana ni Nang Mawra, Nay, amo lang dya bilin. Gintigana na gid dya kuno kanimo hay suki na kaw,” binutig ka bata samtang ginatabunan na ang baba.
“Ay, gli ra? Baw migahay gid kami dya ni Mare Mawra mong, ginadumdum na gid ako,” nagayuhum nga hambal ka nanay ni Pramud. “Ay, ti, naiwan tana baba mo nga ra? Andut ginatabunan mo haw?”
“Kabunggo ko kaina sa gawang day Nang Mawra, Nay, pro wara man nagsambil, wara run dya sa rum-an.”
Nakalusot si Pramud. Wara nagsuspitsa si nanay na nga andut santunga lang ang sulud ka garapon. Nalipay gid si Pramud hay wara nadakpan kag nakatiraw gid man tana kon ano ang sabor ka ginatawag nga tuba. Sa paminsarun na, pwidi na dya himuon kada sugo ni nanay na sa pagbakal ka tuba. Sa matam-is kag nagaagaw nga aslum ka tuba, naingganyo gid si Pramud nga magliwat sa paglab-ok ka tunga sa garapon ni nanay na.
Pagbutlak ka adlaw, naadlawunan bangon si Pramud. Sakit ang ulo na kag nagaralain ang anang busong. Rugto na napinsaran nga basi balus dya sa ginhimo na nga paglab-ok ka tuba ni nanay na. Laimnan ang anang pamatyag kag bilog nga adlaw wara ti patay ang paagto-pabalik na sa kasilyas.
“Araguy! indi run ako magliwat, maluoy kaw,” Pakitluoy ni Pramud nga nagakuriit samtang nagapungko sa basin nga nagawakal sa hangin.
Nanutaran dya ka nanay ni Pramud, kag sa anang haumhaum, si Pramud ang nag-inum ka santunga ka tuba. Nagyuhumyuhum lang ang nanay ni Pramud kag wara na ginsukmaan ang bata. Pag-abot ka hapon, tungud sa sitwasyun ni Pramud, wara dya ginsugo ni nanay na. Si nanay na mismo ang nagbakal ka tuba sa likuan.
“Mayad nga gabii, Mare,” bugno ka nanay ni Pramud kay Mawra.
“Uy! Mayad nga gabii man, Mare,” masadya nga sabat ni Mawra sa suki. “Namag-o man ta kanimo ba, gaikspiktar ako nga si Pramud ang mabuul ka tuba mo.”
“Ay, si Pramud tana imo nga laimnan matyag na kato,” sabat ka nanay ni Pramud. “ Ano abi hay kompitinsyahan na gid ko ka inum mong, ti kondi ginsukot gid. Hamakun mo ra nga ginstaylan na pa ko kabii. Kuno wara ka panuba si banahun mo, amo nga tunga lang ang dara na, hay lang gid nga bata.”
Nagkinadlaw ang magkumarihay samtang ginaistoryahan ang ginhimo ni Pramud sa tuba. Pagkatapos kang pira ka oras, nagpanaw pauli ang nanay ni Pramud bitbit ang darwa ka garapon nga tuba. Pag-abot sa balay, nakita na nga mayad run ang pamatyag ni Pramud.
“Darwa ka garapon ra dara mo, Nay, haw? Nakapanuba run bana ni Nang Mawra?” painosinti nga pamangkot ni Pramud sa anang nanay.
“Ay, abaw nga bata akun dya, mapalusot pa,” nagakadlaw nga sabat ka nanay sa bata. “Dya, ay, hud imo sangka garapon, paagyan mo pa ko kondi ginsukot gid lang kaw.” Dayun na dawu ka garapon sa bata nga nagaikspiktar nga karaaan ukon pakdulun ni nanay na tungud sa anang ginhimo. “Kaun kaw anay antis maglab-ok para indi kaw liwat magbalikbalik sa kasilyas. Wara ti kaso kanakun nga mainum kaw ka tuba, indi ta lang kaw makita nga gainum ka wiski kag magsagad maoy hay katiraw kaw gid kanakun.”
Rugto nag-umpisa nga nangin suki man si Pramud ni Mawra sa pagbakal ka tuba, piro syimpri si nanay na ang nagabayad. Bilang suki, may sangka garapon sanda nga magnanay nga libri kada sirum. Kag rugto man nagtubo ang didikasyun ni Pramud sa pagtanum ka duro nga niyog para sa pira ka adlaw, may ana run gid nga burul- an ka tuba.
- Katapusan -