Tapul nga Malita
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Gindalidali ni Onya ka pang-it ang nagaparangdukut nga inasal nga manok kag ginhamal ang nabilin nga kan-un sa ana kutsara, dayon padalundunan ka Coke.
"Mam, rice pa more, mam,” ang daw panulay nga limug kang waitress nga nagalibot sa mga lamisa, dara ang surudlan kang mainit kag hamot nga kan-un.
“Ay, salamat lang, Ne, may ginadalian ako,” sabat ni Onya dara tindug sa pag-uribay ka ana bag kag guyod ka sangka gamay nga tapul nga malita nga may ariring.
Kinahanglan makahingabot tana sakay sa aircon nga Ceres. Mga ala una ra nagaagi sa San Jose. Ti igu gid ra, matabok gid lang tana kag magbantay sa waiting shed. Alas kwatro pa man ang program nanda ugaring mayad tana nga timprano pa ang abot na sa banwa. Masakay pa nga daan tana liwan sa traysikul paagto sa Barangay Kadlum.
“Kabay pa bukut tam-an ka gutuk agud makapungku man ako,” pinsar ni Onya nga nagawaug ang liug dara ang pamaypay sa nagaparapit nga bus.
“Dalidalian ta lang, saka palihog “ sagda ka konduktor sa mga imaw man ni Onya nga pasahiro. Dalidali ang konduktor nga nanaog sa pagbitbit ka tapul nga malita ni Onya.
“Ibutang ta lang dya sa idalum ka bus --” nautod ang hambal ka konduktor sa pagsaligbat ni Onya.
"Ay, indi, rugya lang ra sa ingud ko,” kag ginbitin ni Onya ang ana malita pasaka sa bus nga ginasunod man ka konduktor nga nagapangalot ka ana ulo.
“Diritso lang kita sa likod, sa tagdarwahan,“ kag ginbuligan ka konduktor nga makapungko si Onya. Ang tapul nga malita ginpabatang ka konduktor kag gindasuk sa idalum ka siya. Pagpungko ni Onya, ana man dya nga ginbutung dayon kag patindugun sa ana atubang.
“Mabudlay bay ra sa pamungko mo,” bugno ka ingud na nga nagapungko rapit sa bintana.
Amo kag nagbalikid si Onya sa pagsapak sa ana ingud. Ay, abaw, kon may itsura ang amu, rayu gid dya sa amu. Gwapo nga pagkalaki, midyo mainsik-insik ang mata kag kanami magyuhum. Puti ang ginasoksok na nga t-shirt nga daw nahitad sa kasangkad ka ana dughan, buta gid ka ana pagkalaki. Daw hinali lang dinakup kang kahuya nga may lakut nga kakunyag si Onya.
“Ay, OK lang, makahulag man kahig ko, a,” sabat na. Ginbutang na ang ana ginauribay nga bag sa ibabaw ka malita kag gindukut ang ana likod sa sarandigan ka siya. Naggihit man ang ingud na sa paghuray bisan maniki lang kang mapiut nanda nga hurulagan.
“Gusto mo, baylohanay kita? Ikaw lang dya sa bintana kag ako dyan sa aragyan,” ang mahinay nga hambal ka gwapo. Bukut dya binatilyo kondi sangka laki nga may pinanilagan run sa kalibutan. Basi kaidad na pa dya. Hinali lang daw kinuritan ka init ang suroksurok ni Onya.
“Ay, OK lang ako, salamat gid,” sabat ni Onya nga namayha sa pagtampad. Gindara na run lang sa pag-ukay ka ana bag kag gamay nga surudlan kang tissue. Namahid tana ka ana balhas nga sa ana pinsar naghulas run sa ana dahi kag liug. Mara man ang tissue nga ana ginkumus kag gindasuk sa ana bag.
“Mayad gani ba, naabutan ko dya ang aircon,” ang daw indi mapahamtang nga muno ni Onya.
“Gusto mo lisuon ko paagto kanimo ang guruwaan ka hangin,” hana magtindug ang laki dara dab-ot sa ibabaw.
“OK lang ako, thank you gid,” sabat ni Onya.
“Ay, nga sa pagkahangag mo, Sofronia, puros lang OK naman-an mo nga isabat,” kusi ni Onya sa ana pinsar. Gin-alsa ni Onya ang ana alima agud punggan ang ingud na. Wara sa hungud nga nagtangday ang ana palad sa butkun ka laki nga nagyuhum kag nagpungko gid lang.
“Hesus nga ginlansang sa krus, ay, abaw, magaras ang kurung nga mga balahibo nga nagakamang sa butkun kang tupad ko nga dya, ipahirayu,” paranambitun ni Onya sa ana pinsar.
Naggihit kag naghulag sanda sa paghuray liwan kang kasipot nga gintugro kang siya para sa darwa ka pasahiro. Nagkurit liwan ang init sa suroksurok ni Onya. Ginhakus na gid lang ang ana gamay nga bag sa ana dughan kag ginsandig ang ana ulo sa likod ka purongkuan.
Padayon ang hagung kang bus nga madasig sa pagpanag-iya ka simintado nga dalan. Naghulag ang ana ingud. Naturogan run dya. Ginpasiplatan ni Onya kag nakita na ang balud nga miruk ka laki. Ginpiyung man ni Onya ang ana mga mata piro nagamurarat ang ana pinsar kag baratyagun. Ano ayhan ginhimo ka ingud na nga dya kabii nga daw lapyu gid?
Nagginhawa ka dalum si Onya kag nahaklu na gid ang mintol nga dapug ka ana ingud nga ginlaktan ka daw usbong ka lupa pagkatapos ka uran sa lawid nga tingadlaw.
"Sisti nga Coke, nadura tuyo ko," pinsar ni Onya. Samtang nagapiyung tana, ginapanuruk na ang ana natuo nga pagkalum-uk nga nagaduut sa nawala nga pagkabakud ka ingud na. Ang tuo kag mapino na nga butkun nagaduut sa magaras nga wala nga butkun ka laki.
"Amo ra hay natam-an timo ka basa ka mga nobela kauna, lantawa ra. Dumdum mo nobela pa dya," sugyot ni Onya sa ana pinsar.
Ang kainit sa ana suroksurok naglatay panaog sa ana natuo nga paa nga nagahulid sa nawala nga paa kang ingud na nga naputos ka madamul nga maong. Ang maong, ang ana manipis nga bestida kag half-slip gid lang amo ang mga hapin nga nagaulut sa anda mga paa.
Nagadugang ang kapaang nga nabatyagan na kag ginapanuruk na ang pagdabadaba kang manipis na nga bayu kag seda nga half-slip nga regalo ni Mercy nga ana hinablus. Ginhulag ni Onya ang ana kahig kag natandug ka ana tuhod ang tapul nga malita.
Si Mercy bata ka ana magurang nga napatay. Ginbuligan na dya ka gasto kag paiskwila hasta makatapos ka HRM kag maswirti nga nakaobra sa hotel sa Singapore. Ang tapul nga malita ginpadara ni Mercy sa ana tiya nga may sulud nga mga garamitun padayaw ka daraga, malum-uk nga mga pangsulud-panaptun, pahamot kag bestida nga may terno nga sapatos. Tanan para sa labing tarahudon nga pinuno ka Kadlum Barangay High School.
“Rapit run lang kita sa banwa, bayad nyo” singgit ka konduktor. Nagbungkarag si Onya. Nagbugtaw man ang laki sa ingud na kag magyuhum.
“Ay, si Mam Delmundo! Good afternoon, Mam! Kitaay lang kita kar-on sa graduation,” tamyaw ka sangka pamatan-un nga bayi nga nagatindug run sa paghanda nga manaog.
“Baw, nami kaw gali nga ingud, Mam. Muuk akun turog ba,” yuhum ka laki kana.
Nagtango-tango lang si Onya kag magyuhum, dara pamahid ka balhas nga naghulas gid man sa ana dahi kag sa ibabaw ka ana bibig.
- Katapusan -