Pagtibsok ka Krus
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Kadya nga panahon kang Kwaresma, nadumduman ko kang ginpagwa kang History Channel ang “The Bible,” sangka binag-o kag mayad nga produksyon kag interpretasyon kang pinakabantog nga istorya sa bilog nga kalibutan. Magamo, madugo ang kasaysayan kang katawhan, kag wara it mas madugo pa sangsa kasaysayan kang sangka relihiyon nga napasad sa pagpalangga kag pagpaubus. Amo dya ang sangka bahul nga kontradiksyon nga mabudlay hangpun halin kauna hasta kadya.
Kon atun balikan ang atun kasaysayan, ang atun mga isla nasapwan kang 1521 kang magdungka si Magellan kag nagtibsok kang bandera sa pagsakup kang mga isla sa ngaran kang gamhanan nga ginharian kang Espanya. Naglipas ang mga baynti anyos pa kag opisyal nga gintugro ni Villalobos ang ngaran “Pilipinas” sa pagpasidungug sa Kristyano nga hari, Philip II kang Espanya. Nag-abot kag nagpasad ang mga Katsila kang andang pagginahum dara ang krus nga nahimo man nga espada bangud sa mabaskug nga pagpamatok ka mga tumanduk.
Natural gid lang nga may pagpamatok, may inaway, may pinatyanay. Ang tumanduk nagadepensa ka anang balay, teritoryo, isla. Duna sa tawo ang pagpangapin kang kaugalingun, kapin pa kon nakapusta ang anang kabuhi kag kabuhi kang anang mga pinalangga. Kag sin-o timo nga bag-ong dungka ang magkuon kanakun nga sala ukon malain ang akun ginatuohan? Ang akun ginatuohan naangut sa timgas nga ani kag bugana nga patubas kang akun uma. Ang uma amo ang nagabuhi kanakun kag sa akun mga pinalangga. Ang amun ginapatihan nga mga hirikuton halin pa sa apoy kang amun mga kaapuyan. Gani indi maghambal ang mga pangayaw nga mayad gid ang andang pamaagi hay bag-o lang tanda nakalapak rugya sa amun.
May rason man ang pangayaw. Una sa tanan, indi man ikaw mangayaw kon wara ikaw it ikasarang. Kon pigado ikaw sa kusug ukon armas, andut abi nga magpadaso-daso timo ka pangayaw kag pangsakup sa iban? Isug ang pangayaw bangud naman-an na nga mas labaw tana ukon superyor sa ginatuyo na nga sakupun. Dara man ka pangayaw ang anang naman-an halin sa anang kalibutan nga ginaturuk kag ginapatihan na nga mas abanse. Bangud sa mataas na nga pagturuk sa anang kaugalingun, ang pangayaw nagalantaw sa pagkakulang-aram kang tumanduk gani hapus sakupun ukon himuon nga mga sumulunod. Agud mangin mapuslanun nga mga sinakpan, dapat tudluan dyang mga tumanduk kang mas taas nga kinaaram-pangayaw. Kon duro ang sakup, duro man ang mga sumulunod ukon tumuluo kag mas mangin mabakud ang ginharian. Sa panahon nga nagainagaway kang gahum ang mga ginharian, importante ang pagpalapad ka teritoryo kag sinakpan.
Pula ang kasaysayan tungud sa dugo nga nag-agay halin sa pihak magtimbang bangud lamang sa pagtuo. Ang dugo nahugasan sa tubig kang pagpabunyag ka mga tumanduk kag pagbaton sa bag-o nga pagtudlo ka mga pangayaw. Natibsok gid man ang krus sa panghunahuna kang mga tumanduk, sa ingud kang bahul nga puno kang kahoy kang kinaradto nga pagtuo kag kaaram.
Indi mabasol ang buang-buang nga nagpinta ka duag-panit sa porselana nga santos halin sa Europa nga patrona ka sangka banwa. Bukut mayad ang paminsarun na, hambal ka iban, pero sa akun lang may mas dalum nga pamangkot sa ulo kang kuno umang: Paano dyang pangayaw nangin patrona kang banwa nga bisan sa pamanit rayu gid sa ana ka tumanduk? Basi ayhan kinahanglan nga “magpaka-tumanduk” man ang pangayaw agud bug-os ang pagbaton kang tumanduk?
Nangin Kristyano ang kalabanan sa Pilipinas bangud ginsakup kang sangka gamhanan nga Kristyano nga ginharian. Sa kato nga panahon kag sitwasyon, darwa gid lang ka bagay ang sarang mapilian kang atun mga mal-am: kamatayun sa pagdampig kang kinaandan nanda nga pagturuohan ukon kabuhi sa pagsunod sa ginatuohan kang nagakaput ka espada. Sa liwan, ang pagsalbar kang kaugalingun amo ang daug. Sa amo dya nga linya kang istorya nga makahambal ako nga wara kita it labut sa pagpili kang atun relihiyon bangud ginbunyagan kita kag ginpabahul sa relihiyon nga ginsunod kang atun mga ginikanan halin man sa andang mga mal-am. Indi kita makapili kang atun ginsubli. Natanum kag nagtubo ang pagtuo nga Kristyano pero ang kahoy kang kinaradto nga pagtuo wara gid malukat. Hasta kar-on, padayon nga makita, mabatyagan, kag nagapabilin ang dyang kinaradto kag tumanduk nga mga pagpati.
Sa atun pabahul kag pagkabuhi sa kalibutan, atun nabatian kag natun-an ang kaduro-duro nga mga relihiyon nga nagatawag kang Makaako sa nanarisari nga ngaran. Hilway ang katawhan sa pagpili, amo nga ang iban nagasaylo, nagapadayon sa pagpangita kang mas makaangut kag makasabat sa andang espiritwal nga kinahanglanun. Sa kadya nga panahon, wara run it gamhanan nga ginharian nga nagakaput kang espada sa pagpasad kang relihiyon. Padayunon mo bala ang imo ginsubli? Imo pili, imo desisyon, imo kabuhi. Kon ano man ang imo pagkabuhi bilang tumuluo, ang Ginuo gid lang karia ang makahusga. Wara ako nagapakamayad ukon nagapakamalain kang kon ano nga relihiyon.
Ang pinakaimportante gid lang amo ang tagsa-tagsa natun nga pagkahimpit sa atun pagtuo.
- Katapusan -
* Litrato: Himo ni Carlos V. Francisco halin sa http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/6/68/Carlos_V_Francisco_First_Mass_in_the_Philippines.png/300px-Carlos_V_Francisco_First_Mass_in_the_Philippines.png.