Makataragam nga Gugma
ni Danny S. Tabuyan
Nagakirnagola sa Hospital Probinsyal. Nagakarankaran ang mga doktor kag mga nars. Ginaagaw-agaw ang kabuhi kang magtiayon tungud kang mga pilas nga anda naagum. Pariho lang sanda nga nagawalay kag nagasala, nagatawganay kang andang ngaran.
Mga haros man santuig nga balikbalik pamasyar ni Pedring sa balay ni Luming sa Baryo Banaybanay, antis ginbaton kang daraga ang anang paghigugma. Nagaturobo man lang sanda nga darwa, kag magklasmit sanda sa elementarya. Pariho nga napulo kag walo ka tuig ang andang idad, nga sa amo to nga panahon, nagakaigo run nga pangidadun sa pagpangasawa kag pagpamana. Matapos ang haros tatlo ka bulan nanda nga pagnobyahanay, nagpabagti run si Pedring sa pamilya ni Luming, agud mapasiguro na nga indi run makabaton pa si Luming kang iba pa nga manogpamasyar.
Maambung nga bayi si Luming, maputi kag mapino ti pamanit kag manami ang korti kag pagkataruong kang anang iki nga irong nga bagay gid sa anang iki kag bayug nga uyahun nga nagasanto man sa anang katitiya nga panglawasun, nga sa kamag-an maghayonhayon nga daw pispis nga maya. Dugangan pa kang anang malabug kag malagtum nga buhok nga nagalambot sa anang balikawang nga mahininghining pa ang pagkaitum hay ginasagod na kang binuog nga paranhup nga niyog nga ana ginausap kag ginapamipi kon magparigos sa tambi kag ginahusay kang kara ka pawikan.
Matandus nga tawo si Pedring. Tana run ang ginatimbang ni tatay na nga nagapanguma kang andang sampuna nga lupa sa Lugutan kag sa pagsagud kang andang darwa ka bilog nga karbaw kag tatlo ka baka. Kon sa bayhon, husto lang ang kataasun kang anang ngurusgan nga lawas, kag may malus-aw ang pagkailum ti pamanit kang mistisuhon nga taga-uma. Raku man ang mga daraga nga likum nga may luyag kay Pedring, ugaring ang anang kalibutan nagalibot lamang kay Luming nga ana gid ginapalangga. Bisan ang anang alima nagakaput kang kaling kang arado, ang anang paminsarun nagahandurawun kang manayanaya nga uyahun ni Luming nga daw bulak kang kamantigi nga makatawag gid kang pagtalupangud kang bisan sin-o nga maglubas.
Wara man ti paraligban si Pedring sa pamilya ni Luming, tungud hay mayad man ang pagbaton kanana kag daw wara man sanda ti ginapakita nga pagpamalabag kanana kag sa andang kaangtanan ni Luming.
Sangka adlaw sa bulan kang Oktobri, kang namasyar si Pedring kanday Luming, ana naabutan si Seling nga amiga ni Luming, nga daw puno gid kang kasadaya kag kakunyag ang andang ginaistoryahan.
“Mayad nga hapon!” malipayun nga panamyaw ni Pedring sa darwa. “Daw sadya gid ang inyong ginaistoryahan, ah!”
“Mayad nga hapon man,” ang masadya man nga sabat kang darwa, nga ginsugponan dayon ni Luming nga may kakunyag sa anang limug kag mga mata.
“Nagapanghagad si Seling nga matawas kami kanday Manding Sitang nga manganihan sa Tibiao sa sarang rum-an.”
Nagparanghulog ang uyahun ni Pedring nga nagsabat, “Maiwan pa timo ka pangani sa Tibiao, hay marayu to kag marapit run man ang tag-arani rugya kag sa Sibalom? Indi lamang timo magtawas.”
Piro indi gid magpapugung si Luming nga nagsabat, “Madali man lang ra hay sa tapos dayon kang ani mauli man lagi kami kag ano abi ang hadlukan mo hay duro man kami mapanaw?”
Nagpasubu gid dya kay Pedring nga wara tana magbuhay kag naglisinsya nga mag-uli lamang. Mabug-at ang anang buut.
Wara makayapon si Pedring karia nga gabii, wara tana ti gana. Wara man tana makaturog sa bilog nga gabii. Nagapalibug tana kon paano na mapunggan ang pagtawas ni Luming sa Tibiao. Buta ang anang baratyagun ka pagkahangawa nga basi kon may mangharana sa anang nobya didto sa paranganyan kag pangalyagan nanda dya.
Nadumduman ni Pedring nga mahilig sa musika si Luming kag daw ginatubluk gid ang anang iwi kon makabati kang manami kag tinor nga limug ka laki nga manogkanta. Nagapulugpulug gid ra kon makabati kang limug ni Rudy Concepcion kon magkanta kang “Pangabay” (Pakiusap) kag ni Ruben Tagalog kang “Gawaha, Palangga”(Dungawin Mo, Hirang) nga ginatukar sa ponograpo. Amo dya ang abilidad nga kulang kanana. Wara tana ti manami nga limug. Luyag na man raad magkanta ugaring daw wara gid tana ti luyag ang kanta kanana.
Nagasarakit ang ulo na ka panumdum, dugangan pa nga ginaduyugduyug tana hay wara ti kinaun kag wara man ti tinurogan. Nagaparangudlat ang anang mga mata kag nagaparanghuyos gid ang anang mga bagiing. Pagkasirum sunod nga adlaw, nag-ilis tana hay agtonan na si Luming, nga nakadisisyon run nga bisan ano ang matabo punggan na dya nga magtawas sa mga manganihan. Manogpanaog run raad tana sa hagdan kang andang balay kang hinali lang nagbalik sa sulud kag may ginbuul nga ana ginputos kang panapatun kag ginsukbit na sa anang likod.
Masaku nga nagapanghimus si Luming kang anang mga ulos kag mga abubot nga darar-un hay aga pa sanda maparanaw. Makita ang anang garhum sa bintana kang andang balay, sa maaromiraw nga sirak kang kingki nga ginatungtong sa lamisa. Ang anang nanay masaku man nga nagahimus kang andang iyapon sa kusina. Wara pa kauli si tatay na nga didto pa sa taramnan. Nagaisarahanun si Luming sa salas kang magpanawag si Pedring.
“Tagbalay! Tagbalay!” ang matunog piro malulo nga panagbalay ni Pedring.
Nabatian dya ka nanay ni Luming kag naghambal kang matunog halin sa kusina, “Luming gawaha anay kon sin-o ang nagapanawag!”
“Huud, Nay!” ang sabat ni Luming kag dayon nagtamwa sa bintana nga may ginabitbit nga panaptun nga ana ginapiud. “Ay, ah, si Pedring gali Nay, ah!” Dayon na agda kay Pedring, “Dali saka! Kaina pa ikaw dyan?”
“Mayad nga gabii! Salamat! Wara pa lang man buhay, ah!” ang malulo nga sabat ni Pedring.
Gin-agda tana kang nobya nga magpungko, piro wara tana nagpungko, nakita na ang mga piniud nga mga bayo kag ang surudlan kang mga gamit, nagdiritso tana parapit sa nobya kag nagpamangkot, “Madayon gid ikaw haw sarum-an?”
Ginbalikid tana ni Luming nga nagayuhum hay nagapang-uloulo nga nagasabat: “Huud, eh! Ti, sugtan mo run ako?”
Daw mahibi ang itsura ka nobyo nga nagapakitluoy. “Indi kaw lang, ay, magpanaw, maluoy kaw man. Indi ako kamaan kon ano himoon ko kon wara ikaw.”
“Ay, ti, hay nagamun run dya?” ang sabat kang daraga. “Kuon ko bay kanimo mabalik man ako dayon pagkatapos kang ani.” Dayon na pungko sa bangko nga daw nagparangluya ang anang lawas.
Daw maluhod run ang laki ka uman-uman nga indi lang magpanaw ang anang nobya. Piro daw indi gid magliwat ang pinsar ka bayi.
“Ano gid haw ginahadlukan mo nga mapanaw ako?” pasintud ni Luming.
Nagsabat si Pedring, “Hadlukan ako nga basi hawidan kaw kang taga-Tibiao.”
Naglamhu si Luming kag magkuon, “Araw-araw man tana imo nga ria! Wara kaw gid haw ti sarig kanakun?”
“Bukun man ti amo ka ria, piro hay .…” ang sabat ni Pedring nga wara na run mapadayon hay gin-utod dya kang sabat ni Luming nga nangin kabangdanan kang mainit nanda nga pagsabtanay.
“Kon imaw man lamang ikaw ka ria nga daw ginakuga mo takun, mas mayad gid man siguro mangita run lang ako rugto kang iba,” ang sabat ni Luming sa ugtas kang pagkauslibadun kang anang nobyo.
Pagkabati ni Pedring kang mga ginpanghambal ni Luming, nagparandulum ang anang paminsarun. Nagtindug si Luming nga raad talikudan na si Pedring, ugaring ginhawidan ka laki ang anang butkun, gingunot na ang sinukbit sa anang likod nga pinutos kag dayon handos kang kutsilyo, nga haros nahubadan kang putos nga panaptun, sa busong kang nobya.
“Kon indi man lang ikaw mangin akun, mas mayad pa nga wara man ti makapulos kanimo!”
Dayon hunos na ka kusilyo nga nagalubong sa busong ka bayi kag bun-on man ang anang kugalingun.
Nabatian kang nanay ni Luming ang syagit ka anang bata kag ang rinungkadol kang pagtumba kang darwa, nagdalagan tana pagwa sa kusina kag ana nakita ang darwa nga nagahamyangun nga buta kang dugo kag nagaagay ang andang mga tinai.
Daw nagahakad man ang tilaok ka nanay ni Luming nga nagatiyabaw sa pagpangayo ka tabang. Wara lang hingan, raku run ang mga tawo nga nagdurogok sa pagtabang.
Sa hulut emerhensya kang Hospital Probinsyal nagatupaday ang katri nga ginabatangan kang darwa nga ginahuray lang kang kurtina. Pariho sanda nga nagawalay kag nagasala. Nagatawganay kag nagasabtanay sanda.
“Luming, sa diin ikaw? Indi ako pagbayai! Ginahigugma ko gid ikaw!”
”Pedring, ginahigugma ko gid ikaw, piro ano dyang ginhimo mo kanakun!”
“Patawada ako, Luming! Ikaw gid lang ang pitik kang akun dughan! Indi ako makasarang nga madura kaw sa akun panurukan!”
“Maimot ang paghiguma mo, Pedring, hay kon ginahigugma mo ako indi mo ako paghalitan. Bukun ako ang ginahigugma mo kondi ang imo lang kaugalingun.”
“Luming! Patawad, Luming!”
“Makataragam ang gugma mo, Pedring!”
Sa grasya kang Ginuo, nasapar ang kabuhi kang darwa. Kang mag-ayad-ayad sanda, gindara kang anang ginikanan si Luming sa Negros agud mapalikaw kay Pedring kag didto lamang sanda nag-uli hasta nga nakapamana tana kang tagadidto. Si Pedring nag-iskwila kag nangin maistro sa San Jose kag nakapangasawa kang maistra nga taga-Norti.
- Katapusan -