“Laughing Gas” ang Akun Ginpili
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
“Ectomy” lang ang nahawidan ko sa hambal ka dentista. Daw ginkuritaan atay ko sa kulba kang bag-o nga sentensya. Masobra anum run ka bulan nga ginpatay paagi sa root canal ang sangka unto ko nga naglitik kato. Nabutangan run dya ka crown kang nabanhaw liwan kag nagsakit. Nagpaathag ang medyo gwapuhon nga dentista nga ang pagahimuon na nga operasyon amo ang pinakaurihi nga pamaagi antes gabuton kon indi gid matabangan. Daw naugut ako sa pagpinsar sa dentista kato nga nag-root canal. Pigaw siguro pag-obra na kag daw nag-alsa ang akun limug sa pagpamangkot. Mayad man kuno, ang daw may pagtabon nga sabat kanakun bisan pa nga sa lain man to nga opisina. Ginpaathag na nga kon kis-a, may nagakatabo pareho kang akun kaso.
Wara ako kamaan ka mga detalye ka dyang dental procedure kag wara ako ti tuyo nga ukayun ukon tukibun kon ano man dya. Daw nagburon ang akun pinsar, kapin pa kang naghambal ang dentista nga mga darwa ukon tatlo basi ka tahi ang kinahanglan pagkatapos. Hay, nga sa pagkasibuyasbombay! Kon tahiun, buut hambalun may hiwaun ukon gutrun! Ay abaw tabi, andut ako pa nga sa pagkatalawit sa dentista?
Pagkatapos kang konsultasyon, ginpapili ako ka adlaw kon san-o mabalik para sa operasyon. Ginpapili man ako kon ano pa ang idugang sa kinaandan nga anestisya agud tawhay ang akun pamatyag. Ang nitrous oxide (NO) ukon “laughing gas” gamay lang gawa baraydan pero kon gusto ko gid kuno nga malipung, masobra sa tres syentos dolyares ang baraydan. Ay, sus ta, sa bili pa lang daw malipung run ako dayon. Pero basi pa lang baydan ka insurance ko, pamangkuton pa kuno nanda. May tatlo pa ako ka semana sa pagbinagbinag kang akun garastuhon agud lamang masalbar ang akun yuhum.
Nagaparapit ang adlaw kang akun pagbalik sa dentista, nagatukar man ang akun kulba tungud nagalagaw ang akun imahinasyon. Ginpili ko ang adlaw pagkalipas kang April Fools Day para sa akun “ectomy.” Tamad ako mamati ka mga dinungol sa adlaw ka operasyon kang akun unto. Nagaamat parangramig ang akun mga alima kang nagparapit ako sa front desk. Huud, mabayad ako para sa laughing gas. Bukut karadlawan dya hay indi gali pagbaydan ka insurance pero mayad hay may health savings plan man ako.
Bilog ko run nga kalawasan ang nagparangramig pagpungko ko sa siya. Gintakud kang dental assistant ang gamay nga hose nga may darwa ka garaw-an kag natuon dya sa darwa man ka buho kang akun irong. Lima ka beses nga nagginhawa ako ka dalum agud maumpisahan ang bertud ka NO. Nabatyagan ko ang paghagan-hagan kang akun kakulba kag pagmag-an kang akun laswas. Daw gusto ko lang magyuhum pero dyan run si Doc nga nagakuon nga manganga run para sa pinakabudlay kuno nga parte para sa pasyente, ang pagtuslok ka dagum sa lasi agud matayon ang anestisya. Wara magbuhay kag nagparangdamul run ang akun pingig hasta sa irong. Ang operasyon ipatigayon sa tuo nga unto sa ibabaw. Sa wala, ginpakagat ako sa biteblock nga daw kiwal ukon bangil agud indi makapoy ang akun pagnganga.
Kapira mamangkot si Doc kag ang assistant kon OK lang ako. Nami man raad ang mga dentista hay may kabalaka sanda sa andang pasyente pero amo dya ang indi ko mauyonan. Ano bay kara pagsabat hay may kiwal baba ko? Mayad siguro taw-an nanda ang pasyente ka karatula nga may nakasulat nga OK kag NOT OK agud ibayaw lang ang sakto nga sabat. Indi run dapat magtinguha pa ka hambal ang pasyente nga may mga gauze pad, may biteblock, may mga hose ang irong kag baba. Hala man sanda ka pamangkot. Ahaw gid lang nga urangul ang masarangan ko nga huni.
Nag-umpisa run ka linagatik ang mga instrumento sa lamisa nga wara ko gid ginturuk kang ginadara pa lang dya pasulud. Indi ako gusto magturuk ka korte, kabahul, kagamay, kalabug, kabugu, katarum, ukon kaduruhon kang mga garamitun. Nakapangamuyo run ako kag ginbug-os ko ang akun pinsar kag pagsarig sa abilidad kang dentista kag sa nagabulig ka na. Ginpakamayad ko nga magkonsentrar ka pamati sa musika kang radyo nga nagatukar sa bilog nga opisina. Nagapamuno gid ang kanta ni Bruno Mars. Kasuruka run gid ang dyang kanta para kanakun pero tanhaga nga hinali lang daw sa kanami kang mga linya: “‘cause you’re amazing, just the way you are … ” Hinugay gani takun Bruno Mars, ha, naman-an ko nga ang NO tana nga dya ang amazing. May sangka kanta pa liwan nga daw club music, nagaliwan-liwan kag nagaragubdub nga daw nami sautan.
Ang bahul nga sisti kang nabatian ko ang makangiridlis nga paghagung kang dental drill. Dungan man ang pagwangal ni Miley Cyrus kang “I came in like a wrecking ball .…” Haysus, tabangi ako, kon sin-o man ang patron ka mga unto! Pero utok ko lang ang nakulbaan kag wara manaog sa akun dughan. Nami man angud ang akun pamatyag. Ay, ano ayhan ang ginahimo ni Doc nga daw nagapangluk-ad run ka kopras. Unto ko tabi ang paya? Basi nagapangali man si Doc ka banayan? Sige pa wangal ni Miley, “Yeah, you wreck me, wreck me .…” Abaw, huud, ako ang nervous wreck nga daw maharakhak, ginautis ka kanta sa akun pinsar. Ay, panulay nga anghel dyang NO. Wara gid ako ti sakit nga nabatyagan.
Mga kwarenta minutos, tapos run kuno pero gin-xray anay antes gintahi. Daw naglaimnan lang akun pamatyag kang nagduut ang hilo sa akun pingig. Amo siguro ra hay daw budlay batunon nga ginhiwa ang akun lasi. Natapos gid man ang akun apicoectomy. May mga reseta para sa antibiotic kag pangontra sa sakit kag ice bag nga ginhampul sa akun sampihak nga pisngi. May mga pamilin-bilin ang dental assistant kag mabalik kuno ako liwan sa darwa ka semana.
Nagtindug ako nga malipayun man gihapon bisan sambangian ang yuhum. Sa indi magbuhay, mapuas ang epekto kang NO. Sa indi man magbuhay, mangin bug-os liwan ang akun pagyuhum kag ang epekto na karia sa akun masug-alaw magapabilin sa malawid nga panahon.
- Katapusan -
* Litrato: Halin sa http://www.muchanu.com/painting.html.