Dugang Sa Tyempo (DST)
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Kang nagligad nga Domingo, garut ang panguy-ab kang mga nakahingagaw bugtaw para sa alas-otso nga misa. Alas syete pa lang raad kon basihan ang standard time ugaring nag-umpisa run ang Daylight Saving Time (DST). Daw natapungawan ang mga katawhan nga ahat nagbangon halin sa pagbarikutot tungud maramig kag medyo dulum pa.
Suno sa kalendaryo rugya sa Amerika, sa Marso 20 pa kuno ang una nga adlaw kang spring. Kon nakapamala ikaw ka snow haros kada semana kang nagligad nga darwa ka bulan, bukut katingalahan kon nagadali run ikaw nga mag-init ang kalibutan. Ugaring sa tuman nga kalangkag para sa paarabuton nga tag-irinit, malipat ikaw nga may baraydan gali kag ang nagapanukot amo ang inoras ukon tyempo.
Kon nakatyempo ikaw hapit rugya sa DK kang sarang adlaw, ayhan nabasahan mo ang mga panghunahuna ni Stephen Louie R. Checa parti sa tyempo kag ang pagkakulang ka dya pirmi sa atun pagpangabuhi. Ang dyang ginaturuk nga pagkakulang tungud siguro sa kasakuun kang mga buruhatun, sangka reyalidad nga ginkapitalan, ginbaligya, kag ginginansyahan. Halin sa pagkaun paagto sa mga kagamitan, hasta sa mga serbisyo, ang tanan naangut sa tema nga nagapatigayon kang pagpahapus ukon pagpadasig agud malagas ang pagdalagan kag pagkadura kang hamili nga ginutlu kang tyempo.
Ano ayhan kato ang tawo kang wara na pa masapwan ang kalayo? Ginapanuruk ko ang pagtangra na sa adlaw, ang pagpanilag na sa anang palibot. Ang anang mga hirikuton nasandig halin sa pagbutlak, sa paghingudto kag sa pagtunod ka adlaw. Kon may kasanag, may maobra. Pagsamput ka dulum, untat ang hirikuton kag pahuway ang lawas. Simpli ang pangabuhi. Kang nasapwan na ang kalayo, daw angay lang nga nasugpunan ang anang adlawun. Imbes nga ipahuway na run raad hay nagsalup run ang adlaw, nasapwan na nga sarang na gali himuon dayon ang raad hirikuton na para sa sunod pa nga aga. Ayhan rugya nag-umpisa ang saku. Ginapanuruk ko man ang kasaku kang mga tawo kato kang una nga ginpasiga ni Tesla kag Edison ang mga bombilya sa mga panimalay nga naanad sa kandila kag lampara nga lana.
Nagkulang bala ang atun tyempo tungud nagsaku kita? Masabat bala kang DST ang dyang pagkakulang kang tyempo, kapin pa sa panahon kang summer nga mas lawid ang kasanag sangsa kadulum? Ang sangka oras nga pag-abanse ka relo ginapatigayon agud nga may kasanag pa ang sirum. Kon panahon kang summer, ang alas syete sa gabii may kasanag kang alas singko sa hapon. Gani ang mga plasa, mall, kag boardwalk buta kang katawhan nga nagapamasyar, nagakinaun, nagagasto. Buhi ang ekonomiya sa dugang nga kasanag. Masaku.
Ang tyempo ukon panahon indi natun makaptan. Pero ang orasan ukon relo nga nagarepresentar kang tyempo sarang natun makaptan, mapaabanse, ukon mapaisol. Sarang man natun mapahuni it baskug sa pagpukaw kanatun. Kon nagaugut kita, sarang man natun nga itablug dya. Ayhan ang nag-imbento kang relo nakapinsar nga himuan na gid ka paagi agud ang tyempo may lawas nga makaptan, makita, kag sarang matadtad sa segundos, minutos, kag inoras. Gani makahambal ako nga may gahum pa gid man kita sa tyempo tungud sarang dya mahuray-huray.
Sa pagkamatuod, ang tyempo bukut kulang. Ang tyempo nagapabilin man sa gihapon nga may baynte-kwatro oras ang kada adlaw, standard man ukon DST. Ang atun pagbatyag kang pagkakabos sa tyempo bunga kang kapigaw kang atun desisyon sa paghuray kang atun dapat sakuan. Ang kasaku, angay kang tyempo, sarang man natun gamhan.
- Katapusan -
* Litrato: Himo ni Salvador Dali halin sa http://blog.onlineclock.net/clocks-that-melt-by-salvador-dali/.