Sa Sangka Mauranun nga Hapon
ni Linda C. Arnaez-Lee
Tampuhaw nga uran, ginpadagundagun na kami panaw samtang gakalo kang newspaper nga amun ginbuul sa lamesa kang Dongsa Muso (community center) nga akun ginatudluan kada Miyerkules. Ano abi hambal ni Omoni (ugangan bahi) sa gabii pa ang uran, ano pa wara takun nagdara ka payong.
Imaw kami ni Yully mag-uli. Si Yully, 70 anyos, mataas kag kurung ang buhok. Tana ang pangulo sa klase kag manogsukot sa kon ano man nga aramutan. Parakadlaw dyang si Yully kag mahilig magnorebang (karaoke). Imaw pirmi kami mag-uli hay sangka direksyon lang amun ginaulian. Masami kami nagasakay sa bus no. 2 ukon 11, pero kadya nga hapon bangud nagainday-inday ang uran nagdisidir kami nga magsubway.
Mayad man dyang subway hay may elevator. Pero daad para lang dya sa mga mal-am, nagabusong, ukon sa mga tawo nga mabudlay kananda magsaka-panaog sa hagdan. Nagaturuk-turuk ang mga tawo sa sulud kang elevator kanakun. Siguro sa pinsar nanda, wara ako kamaan kang andang laye ukon patakaran, kon handut nagsakay ako rugya. Ginpasiplatan ko ang stiker nga nagapamaan sa priority nga manogsakay. Sa paminsar ko wara man ginadilian magsakay ang makatakud pa maghagdan.
Buli lang kang train ang amun naabutan. Bisan sangka segundo lang kami nga naurihi, indi gid tana maghulat ang train kanamun. Indi pareho sa atun, ikaw timo maayawan kahulat ka dyip ukon traysikul. Kag nagabulak pa sa kaduruhon kang pasahero. May purungkuan pa nga labug sa tunga. Ekstra nga purungkuan. Nadumduman ko ang hambal kang sangka estudyante ko rugya sa Korea nga nakaagto sa Manila kag Iloilo. Hambal na, “Titser, handut wara bus stop sa Pilipinas haw? Bisan diin lang mapundo kag manaog-sakay ang mga pasahero. Kag ano tana ra sayudon ang sitsit kag trup-tsuup?” Gin-aksyon na ang pagsupsup ka hangin nga daw gasupsup tibo-tibo nga may dara pamito. Nanglintak pa. Ang gusto na hambalun ang pamaagi natun magpapara ka dyip. Ang sabat ko, “amo ria kasadya sa Pilipinas.” Nagkaradlaw ang mga estyudyante.
Naghulat kami ni Yully kang masunod nga train. Nagatururuk ang mga tawo kanamun hay sigi lang purutika ni Yully kang anang Iningles nga nagabinaliskad. Mayad lang man dya nga tinuga si Yully hay masinadyahon. Ginakadlawan na lang ang sala na. Makaralaton dyang kadlaw ni Yully.
Pag-abot ka train, nagdinaguso ang mga tawo sa pagguwa kag pagsulud. Kon mabungguan ikaw ukon masandad, sala mo ria hay dyan kaw sa andang aragyan. Dapat mangbunggo ka man! Lahug lang dya pero matuod. Daw wara lang sa bungug kang mga tawo rugya ang magbungguanay ukon mangbunggo sa mga lugar pareho kang subway. Ang masubu, wara pa nagapangayo kang pasaylo kag sanda pa ang maisug. Ang pinakasupug mangbunggo amo ang mga lola kag lolo. Karaan kaw pa kon indi ikaw magpabinit sa anda aragyan. Para kananda, “palli palli!”(dasiga!) Pirmi lang nagadali. Ano pa mamag-o kaw gid kon makauli sa atun.
Diyes (10) minutos lang, sa balay run ako. Gasinggit ang subang ko, “Omma, palli palli! Pegupayo!” (Nay! Dali-a hay nagutom run ako!).
Nahangyus ako sa tiyabaw kang akun bata. Namadmadan ako halin sa akun pagpang-ino-ino. Ti, hasta lang rugya anay. Bisan ano bay kuno kanami kang topiko, unahun gid anay ang busong. Bukut nami magpadayon kon nagaraguok ang busong.