Suli nga Pagginawi
ni Linda C. Arnaez-Lee
Pagkatapos kang klase ko sa Dongsa Muso ka sarang-Miyerkules, dali-dali ako nanghimus para magbakal kang libro sa sangka English bookstore. Mga kwarenta y singko minutos dya halin sa Saha Station kon magsubway. Wara ako nag-elevator. Ginpakamayad ko nga maghagdan agud mauruuntay ko man ang akun mga batiis nga daw nagbarikuson sa sobra ka tindug samtang nagatudlo ako kang pira ka oras.
Samtang nagapanaog, ki-an lang ako mabungguan kang sangka ajumma (middle-aged woman) sa hagdan. Nasulat sa hagdan nga sa tuo pirmi maagi. Pero andut dyang ajumma sa wala tana nagsaka? Ano pa kian lang kami magsampukanay. Nalipatan na ayhan ukon suli dalagan kang utok na tulad nga adlaw. Pero para kanakun nga sangka Pilipina, ang suli nga pagginawi kang mga tawo rugya sa Korea bukut run katingalahan. Daw naanad run man ako manilag. Siguro makadlaw kamo sa isugid ko kaninyo nga inagyan ko.
“Kakao Talk” limug kang bata ang nagapamaan kon may mensahe ako sa Kakao Talk. Ginlubad ko ang yabi, ㄹ (riyul) ang ana pattern kag ginbasa ang mensahe.
“Teacher, I see you. Bus ride me. I surprised you. I happy very,” halin kay Yully ang mensahe.
Ti man-an nyo run kon paano magbinaliskad ang grammar ni Yully? Indi lang grammar ni Yully ang nagabinaliskad rugya, pati ang pira ka mga paminsarun kag pagginawi kang mga tawo.
Pareho abi kang pagpakaun ni Omoni sa bata ko kang tinanuk nga kamote kang gintubul dya sangka adlaw. Nag-agaway kami ka pinggan ni Omoni hay indi takun magpasugot nga pakan-un na kang tinanuk nga kamote ang akun agot. Amo man pagbambu kang irong kang akun subang. Dali-dali na dya nga ginpaduko kag ginpislit ang irong. Nag-ngurabang takun kang nakita ko dya kag dali-dali ko tana ginpatanga kag gintambalan ka ramig nga sibin sa dahi. Maangal pa raad ang mal-am garing nag-untat man ang dugo. Nagkumod-kumod run lang nga kon dya kuno sa Korea dapat sundon ang andang pagginawi.
Nasundan pa gid dya nga hitabo kang bag-o pa lang ako rugya nga nagtudlo. Sige ang akun pakuray ka tsek kang papel kag workbook kang akun estudyante kang hinali lang “Sonsengnim! Wae thulyeoyo?” (“Titser, andut ginmarkahan mo dya nga sala haw?”) Amo dya ang reklamo kang akun estudyante kang makita ang mga tsek sa anang papel. Insakto man kuno ang sabat na. Tampuhaw! Baliskad gali tana anda rugya. Ang timbulog kananda amo ang insakto kag ang tsek amo ang sala. Sa atun tana kon makita ang timbulog sa imo papel sunlugon kaw pa kang klasmeyt mo nga “itlog dapli mo hay bul-og score mo.” Rugya tana perfect score ria.
Kon sa Pilipinas masaku kita kang gintawag nga mother tongue-based language, rugya masaku man ang mga bata magtuon kang Ingles. May plano pa ang gobyerno nga himuon ang Ingles bilang lenggwahe sa pagtudlo sa tanan nga subjects magluwas sa Hanguk-eo (Korean language). Ano pa nagagastos ang mga ginikanan kang milyones para lang mag-aram ang mga bata nanda sa Ingles.
Baliskad gid sa atun. Sin-o ayhan ang husto kadya? Sanda ukon kita?
Ay, danay kaw! Daw naglampas run ako sa akun paranaugan haw. Hasta lang rugya hay basi magsuli man ang akun utok sa pagtultol kang dalan nga paraagtunan.
* Litrato 1: Rachna Chhabria halin sa http://rachnachhabria.blogspot.com.
* Litrato 2: Ginbuul kang tagsulat.
* Litrato 2: Ginbuul kang tagsulat.