Pangasa
ni Danny S. Tabuyan
“Naga-iwan kaw nagapangasa?” ang masami nga atun mabatian sa mga singgurang kon maghambal kita nahanungud sa kamatayun ukon magmuno kang mga bagay nga angut sa kamatayun. Halimbawa abi kon ang sangka mal-am maghambal nga mapahimo run tana kang anang pantyon ukon magpatahi kang anang panglubung nga bayo, ukon nagapamilinbilin, ginasabat lagi kang nagapamati ukon kang katapo kang anang pamilya, “Ay, nagaiwan timo, nagapangasa? Ay, patawarun, iparayu!”
Ginakabig natun ang pangasa nga sangka pagtagna nga ginapabutyag sa iba kang kaugalingun nga kamatayun. Piro sa mga urihing-tubo, dya nangin ordinaryo run lamang nga bururat-un, ilabi run gid kon daw karadlawan ukon wara nagakasanto ukon rayu sa tigi ang mga ginangasal kang anang kasugidanun, ukon kang tawo nga ginatumud kang nagasugidanun. Pangasa!
Walo pa lamang ka tuig ang idad ni Didoy kag sa ikarwa pa lamang nga halintang sa elementarya. Maaram, parangamigo kag bukun ti parangaway, masinadyahun nga bata kag tama ka buda si Didoy. Mauti kag matandus sa anang mga orubrahun, matinahudon sa mga magurang kag mabinuligun sa mga mal-am.
May libayun si Didoy, ang anum pa lang ka tuig nga si Onyok. Nagmasakit si Onyok kang pulmonya kag wara masapar kang gindara tana sa doktor. Napatay si Onyok sa lamharun nga idad.
Ang mga paryinti kag mga iningud nagasaraku ka panglimpyo kang balay hay maabot ang patay. Sa salas kang andang balay nga kawayan kag nipa nga may pito ka halintang nga hagdan, may ginbutang nga kurtina nga puti kag may ginbutang pa nga langit-langit nga himo man sa puti nga kapay. Ginpunihan dya kang maduagun nga mga bulak-bulak nga himo sa papil di hapon sa palibot kag mga intuk nga ribon nga ginapamugtak-pugtak sa bilog nga kortina.
Ginbutang ang lungon sa tunga kang napunihan nga kurtina. Ginbul-an dya kang takup agud makita kang mga nagadaraw (hay wara pa kato mauso ang lungon nga may salaming sa ibabaw). Ang mga bayi nagalupiga sa salug nga kawayan nga nagapanangkol kag nagahimo kang mga bulak nga papil nga itabid sa kugong kang niyog kag itubluk sa inutod nga tinub-an kang saging kag ipalibot sa lungon.
Sa idalum, sa puno kang istar-apul, marapit sa tuong kang bumba nga pitsil, nagaturumpok ang mga bata kaimaw ni Didoy. Nagapamati sanda sa sugidnun nga “Marcelino Pan y Vino” nga ginatugruan kabuhi kang mauti kag manami nga pagsaysay kang madre, nga nagahulat kang oras sa pagpangadi. Nagadungango gid ang mga bata nga daw nagapamati kang drama sa radyo ukon nagalantaw kang sine.
Kang matapos ang istorya nagsaka ang madre agud magpangadi, imaw sa pamilya kag mga nagadaraw, para sa minatay. Nagtawas man si Didoy kag nagbuylog sa pagpangadi. Samtang nagapangadi, ang panurukan ni Didoy nagalibot sa dingding nga may kurtina kag mga puni. Nagakunyag gid tana sa pagturuk ka dya nga makita sa pagkarikaya kang anang uyahun. Pagkatapos kang pangadi, nagparapit tana sa mga pamatan-un nga nagatiripon kag magsugpon man sa andang sugidanun.
“Nami gali kon mapatay gi? Masadya, duro ang tawo, raku ang nagaduaw kag nami ang mga puni kang balay, tapos may punsyon pa adlaw-adlaw. Sadya man siguro bay kon ako man mapatay,” ang inosinti nga hambal ni Didoy.
Wara gid ti nagsablag ukon nagsaway sa anang mga ginpanghambal.
Matapos ang lubung ni Onyok, mga anum ka bulan ang nakalampas, nag-uli si Didoy halin sa iskwilahan nga nagaparamuti kag taas ang hilanat. Gindara tana sa doktor kag naman-an nga may impiksyon tana sa dugo kag malala run ang anang sitwasyon.
Sa andang balay nakaplastar run ang mga kurtina nga napunihan. Ginplastar ang lungon sa tunga kag ginpalibutan kang mga bulak nga papil nga sari-sari ang mga duag. Ginhukas ang takup kag makita ang maarikaya nga uyahun ni Didoy nga daw nalipay gid sa anang ginahayaan.
- Katapusan -