DUNGUG KINARAY-A INC.
Tamyawa kami
  • Balay
    • English
  • DK
    • Damgohanun
    • Kasaysayan
    • Tagdomara
    • Katiringban
    • Minsahi
    • Manonolat
    • Pahanumdum
  • Bando
    • Balita
    • Hitabo
    • Anonsyo
    • Bantala
    • Handumanan
  • Padya
    • Padya DK 11 (2017) >
      • Giya kag Pagsorondan 2017
    • Padya DK 10 (2016) >
      • Mamugu nga Sogidanun - Mga Pasakup 2016
      • Sogidanun Pangbata - Mga Pasakup 2016
      • Binalaybay - Mga Pasakup 2015 >
        • Andut
        • Antikinyo: Sa Lowas kag Lawas
        • Binalaybay ka mga Pagbag-o
        • Karay-a Takun
        • Katul, Kalam, Pait, Tam-is, kag Aslum
        • Mga Binhi ka Paghandoraw
        • Mga Dapli sa Kan-un
        • Panabor nga Dalig, Namit!
        • Sa Doyan ka mga Balud
        • Yab-ok: Paghandoraw sa Ginhalinan
      • Giya kag Pagsurundan 2016
    • Padya DK 9 (2015) >
      • Mamugu nga Sugidanun - Mga Pasakup 2015
      • Sugidanun Pangbata - Mga Pasakup 2015
      • Binalaybay - Mga Pasakup 2015 >
        • Ako kag ang Pagtangis sa Mata
        • Asin sa Baybay
        • Mag-andam sa Buaya
        • Mga Pakpak ka Anghil
        • Mga Pintok sa Langit
        • Paghigugmaanay ka Langit kag Lupa
        • Pagpukaw sa Baratyagun
        • Palangga Ko Ikaw
        • Taning
        • Wara Nagabatang ang Istudyanti
      • Giya kag Pagsurundan 2015
    • Padya DK 8 (2014) >
      • Mamugu nga Sugidanun - Mga Pasakup 2014
      • Sugidanun Pangbata - Mga Pasakup 2014
      • Binalaybay - Mga Pasakup 2014 >
        • Abyan ukon Kaaway
        • Ang Pagrara kang Kinabuhi
        • Handurawun
        • Kay J
        • Kita Mangunguma
        • Kon Magpa-Manila ang Karay-a
        • Kutso-kutso
        • Mga Handumanan sa Sityo nanday Lola kag Lolo
        • Mga Pili nga Binalaybay Halad sa Dungug Kinaray-a 8 (2014)
        • Pagtamud
        • Pamangkot
        • Pangabuhian sa Kaumahan
        • Pinanggas ka Manunulat
        • Sa Pagsulat ka Akun Binalaybay
        • Tay Tama run ra nga Pamulang
      • Giya kag Pagsurundan 2014
    • Padya DK 7 (2013) >
      • Una nga Padya 2013
      • Ikarwa nga Padya 2013
      • Ikatlo nga Padya 2013
      • Mga Pasakup 2013
      • Giya kag Pagsurundan 2013
    • Padya DK 6 (2012)
    • Padya DK 5 (2011)
    • Padya DK 4 (2010) >
      • Ikarwa nga Padya 2010
      • Ikatlo nga Padya 2010
      • Hamili nga Pasidungug 2010
      • Giya kag Pagsurundan 2010
    • Padya DK 3 (2009) >
      • Una nga Padya 2009
      • Ikarwa nga Padya 2009
      • Ikatlo nga Padya 2009
      • Giya kag Pagsurundan 2009
    • Padya DK 2 (2008) >
      • Una nga Padya 2008
      • Ikarwa nga Padya 2008
      • Ikatlo nga Padya 2008
      • Giya kag Pagsurundan 2008
    • Padya DK 1 (2007) >
      • Una nga Padya 2007
      • Ikarwa nga Padya 2007
      • Ikatlo nga Padya 2007
      • Giya kag Pagsurundan 2007
  • Solatambung
    • Palantu
    • Hurubatun
    • Taposan
    • Siryi >
      • Ang Babaylan kang Panay
      • Ang Baol ni Inday
      • Handum
      • Hiwit
      • Lumay
      • Mga Panuytoy sa Pagsulat kang Kinaray-a
      • Ugsad kang Kinaray-a
      • Uyas kang Paray
    • Pabola >
      • Ritchie D. Pagunsan
      • Maria Milagros C. Geremia-Lachica
    • Pista >
      • Kirab
      • Uruk-ukan
      • Kaharadlukan
      • Binalaybay
      • Mitolohiya
      • Simana Santa
      • Paghigogma
  • Painoino
    • Alex C. Delos Santos
    • Alicia P. Magos
    • Anna Cecilia R. Pefianco
    • Arlene D. Nietes-Satapornvanit
    • Consolita V. Rubino
    • Cornelio V. Ysulat, Jr.
    • Danny S. Tabuyan
    • Emmy L. Masola
    • Jesus C. Insilada
    • Linda C. Arnaez-Lee
    • Ma. Felicia M. Flores
    • Mark Anthony Q. Orquejo
    • Maria Milagros C. Geremia-Lachica
    • Ritchie D. Pagunsan
    • Stephen Louie R. Checa
    • Dagyaw Manonolat
  • Panolatan
    • Binalaybay
    • Sogidanun >
      • Ang Pagbihag ni Tumaka Bulalakaw kay Maria Katsila
      • Sa Pagtubu kang Tahud
    • Karawat (Dula) >
      • Ang Pagpamalaye
      • Ang Kasal
      • Ang Bunyag
      • Kang Mapatay si Mr. dela Cruz
    • Pangsini >
      • Handum
      • Dumut
  • Obra
    • Pahambal >
      • Sugidanun
      • Ambahanun
      • Epiko
    • Libro
    • Sini
    • Mosika
    • Animasyon
    • Bibliya sa Pelikula
  • eBuk
    • Dayaun nga Tagipusuon
    • Handum
    • Hidlaw
    • Hiwit
    • Sa Pagtubu kang Tahud
    • Tatlo ka Sugidanun sa Pulong K
    • Una nga Bayli
    • Villa Dolorosa
  • Togda
    • Pautwas
    • Sulati kami
    • Bulig

Pag-abot kang Sirum

4/2/2014

1 Comment

 
Picture

Pag-abot kang Sirum
ni Jose Edison C. Tondares


Akun gintipon ang nakaging nga mga tuod,

Dahon, papel; mga laragway, magagmay

Nga mga handumanan. ang pagsurundan

Sa amun lugar, ginadilian ang pagsunog -

Pabay-an nga ang uran kag init ang magdunot

Kag magluo kang mga bagay-bagay hangtud

Sa pagbalik sa lupa.

Pananglit ang kalayo sa gabii,

Nagasirinanga nga mga dila

Nga nagapangaran sa tanan, nagadumdum

Naga-angkun.

Kadyang gabii, ang mga dila akun.

Sin-o ang magahambal kon ano ang indi ko

Matawag kag mahakus kon magparapit?

Sa akun tubug, may mga ambahanun

Kang pagsilab, pagkaabo

Kag liwan nga pagkalayo.

Picture

* Litrato: Himo  ni Amber Palomares halin sa http://www.coastalartpaintings.com/.
1 Comment

Strit Ekis

3/21/2014

1 Comment

 
Picture

Strit Ekis
ni Jose Edison C. Tondares


Ay, tabang! Tabang!
May nagbungguanay!

Dali!

Ha?

Ano gani ang numero
Kang dugo?
Kang traysikel tana?

Ay! Ay, nagabusong!
Ay, abaw!

Ano?
May nagabusong pa?
Sige! Abaya sa  numero!

Strit ekis!
Pulo ang patad.

Ay, tabang! Tabang!
Ay, abaw!


Picture

* Litrato: Halin sa http://www.pzzlr.com/the-cosmic-number/.
1 Comment

Kulapnit

3/5/2014

9 Comments

 
Picture

Kulapnit
ni Jose Edison C. Tondares


Imawi ako, abyan

Sa kasisidmun kon ang mga

Kulapnit nagalupad halin

Sa mga dumaan nga balay

Nga nagapangamyun kang mga

Sarambitun kang mga daan nga luha.

May balaan nga kalinung

Sa andang paghakus

Sa animo kang mga gabii

Ginsumpa

Kang mga sugidanun kang yawa.

Lantawun ta ang pagkapatay

Kang kasanag sa mga kuko

Kang andang mga pakpak

Kag burubhay,

Sa atun madulum

Nga pagkahipus, bandugun

Ang andang kaaram kag pabay-an,

Nga ang andang mga bangkil

Maggisi sa atun dughan.

May mga kulapnit sa imong kasing-kasing,

Masirunub-un ang mga mata

Ginamingaw kang ugsad;

Ang andang mga pakpak

Nagakabato sa pagdamgo

Kang langit nga indi mahikap.

Picture

*Litrato: Himo ni Kathy Robbins halin sa http://www.kathyrobbinsart.com/contact.html.
9 Comments

Kay Esmeralda, Anak kang Akun mga Damgo

2/15/2014

0 Comments

 
Picture

Kay Esmeralda, Anak kang Akun mga Damgo
 ni Jose Edison C. Tondares


Kadyang adlaw ang akun mga tinaga

Bukad kang mga karabasa nga nagabuskag

Nga may kalinung sa dughan

Kang pagpamanagbanag kang kaagahun

Kag sa dyan panahon kon sa diin

Ang mga damgo nagabarikutot pa

Sa kabud kang kasanagun

Una ko ikaw nakit-an.

Amo gali dya ang wara’t katapusan

Ang iduyan ikaw sa akun mga butkun

Kag bantayan ang imong pagturog.

Pamatii, anak, ang mga tadag

Kang karbaw sa akun dughan

Agud to sa imong paghamtung

Imo malubad ang gahum

Kang ginkaisahan ta sa lupa.

Ria lang ang mapaambit ko kanimo.

Ria kag ang maruyog nga mga liso

Kang kasanag sa imong mga mata

Idlak kang akun mga luha nga ginhuput

Kag padayon nga ihuptun.

Sa akun pagmal-am, pahanumdumun mo ako

Kang mga aga kon san-o ang mga hilamon

Nagalihay sa pagpas-an kang inggat

Kang mga engkantado nga gabii.

Kar-on, sa ingud kang imong nanay

Damguhon ko liwan ang pagturo

Kang uran sa ginbungkag nga lupa.


Picture

* Litrato: Himo ni Roger San Miguel halin sa http://cdn.sulitstatic.com/images/2012/1102/044859242_0447575276aedc01984b8a7289b1a0c6a1b23eba1800363a2.jpg
0 Comments

Ang Kasubu kang Maninina

1/30/2014

0 Comments

 
Picture


Ang Kasubu kang Maninina
ni Jose Edison C. Tondares


Ako

Maninina

Nga nagaaraaligid

Sa mga dahon kang gabii.

Lantawa

Kon paano mag-inggat

Ang akun mga himbis

Samtang ako nagalabudlambud

Sa puno kang kasanag.

Parapit kag samsama

Ang maragkut nga duga

Kang libog

Nga ginpamuksi ko

Paagi sa akun mga bangkil.

Kag kon ikaw magahanhan,

Raku pa

Ang nagabuyok

Sa mga sanga

Kang atun indi pagkahimtang.

Indi magkahadluk

Hay wara takun

Ti mga butkun kag paa.

Kag sin-o man ang mamati

Sa nagasanga nga dila?

Rugya lang takun

Magalambudlambud

Sa puno nga nagatubo

Sa mga gabii lamang

Kang imong kauugut

Kag kasubu.

Picture

* Litrato: Halin sa http://www.wallsave.com/wallpapers/1440x900/lonely/140914/lonely-tree-140914.jpg.
0 Comments

Hinugot sa Post Card

1/17/2014

5 Comments

 
Picture

Hinugot sa Post Card
ni Jose Edison C. Tondares


Kang nag-abot ikaw

Halin sa syudad

Rugya sa amun Igcococ,

Raku ang nagkuon nga swerte gid

Ang bata ko nga si Labtug.

Kon maglatay kaw gani

Sa mga kahon sa tunga kang parayan,

Daw hinugot ikaw

Sa nagainaw-inaw nga postcard.

Debwenas gid ang bata ko.

Sagad man ikaw magraha

Bisan pa abi nga makit-an ta ikaw

Nga nagahibi samtang gakihad kang sibuyas.

Mauti ikaw kag raku ang imo malabhan.

Kamaan man ikaw magsagod

Kang inyong kasapatan.

Nagatuontuon run gani ikaw

Ka pananum kag panggarab.

Kon mag-abot si Labtug

Nga lingin halin sa pihak-baryo

Ginasibinan mo kag paislan.

Kag ang inyong subang

Nagabahul nga mayad ang batasan.

Bilang imong ugangan,

Wara run ako ti masugyot pa kanimo.

Tuduhi lang abi kaun

Hay daw nagahagwus ikaw.

Picture

* Litrato: Himo ni Hermes Alegre halin sa http://bicolhomepage.wordpress.com/2010/10/19/hermes-alegre-paints-the-filipina.
5 Comments

Kartografiya

7/16/2013

12 Comments

 
Picture

Kartografiya
ni Jose Edison C. Tondares


Tag-ururan sa Antiqué. Sa kilid lang kang gawang kang akun opisina sangka grupo kang mga estudyante nga nagarepaso agud mahandaan ang andang eksaminasyon ang nagkirinapul sa atubang kang sangka mapa kang Antiqué: hinali nga bugso kang mga panurukan.

Human sa gindunot kag pina-uga nga papel ang mapa – proyekto kang mga estudyante pira run ka tuig ang naglipas. Pira lang ka binulan ang nagligad, ang mapa daw purú nga wara pa matuipan – wara ginasapak, baku-baku kon sa diin ang mga matag-as nga mga binukid dapat nahimtang, asúl kon sa diin ang makanay nga Sulu nagasarasalya, kag lunhaw kon sa diin ang mga kapatagan nakay-ag kag ang mga kalasangan nagatubo.

Kadya, ang mga ulu-ulo langkat-langkat nga natubluk sa mapa, nahigtan kang hilo nga nagatakud sa mga magagmay nga papel nga ginmarkahan kang mga ngaran – Libertad, Sebaste, Valderrama, San Remigio, Anini-y… bisan ang mga magagmay nga minoro may mga ngaran sa tinirimbulog nga papel – Liwagao, Sibolo, Panagatan, Nogas…Sa dalum kang dyang mga ngaran nakasulat ang mga ngaran kang mga bag-ong pili nga mga alkalde kag bise-alkalde. Sa sangka kilid kang mapa, sa kanaryo nga papel nakasulat ang populasyon kang Antiqué suno sa datos kang National Statistical Coordination Board katong 2010.

Sangka estudyante ang nagsugid kon paano ginsugpon kang Bagyo Frank kang 2008 ang purú kang Hurao-hurao sa Anini-y. Nagpamati ang tanan nga haros indi makapati. Pira ka estudyante pa ang nagtudo kon sa diin tanda nga mga banwa naghalin, kag may sara nga nagpangyaguta sa alkalde nga suno kana namakal kang boto. Magahud ang mga estudyante, daw huyup kang bagyo na naga-agi sa puró.

Sa akun purungkuan, naglingi ako sa bintana, sa nagabubo nga uran, sa dapu nga nagakabit sa puno kang mangga, kag sa pirit nagapasirong nga pangka nga daw indi makamaan kon paano batunon ang nagatamsak nga uran sa anang baraghal nga panit. Wara pagmisuk ang pangka sa anang sapasapa – lunsay pagturuk. Halin sa kon sa diin ako nagapungko, tam-an ka lapad ang luyúng nga ginasukol kang duhung kang pangka sa amun sa tunga.

Naggiho ang pangka sa anang sapasapa. Naghabok ang anang tubug kag nagkokak. May lao nga nagbuad sa anang ginapiyangkaan nga tubig.

Halin sa akun kabinet gindawhat ko ang nakalatag nga haros marupsak nga taramdam kang Binisaya – huram halin sa sangka pari. 1971 ang petsa nga nakapagkit sa katapusan kang taramdam: tuig kang akun pagkabun-ag.

Tanhaga nga ang dyang bugu kag magamay nga tinaga nagatabu sa mga hamitan kang kabug-usan kang tanan nga may kahulugan kag ginamitlang sa Binisaya: tanan sa sangka mahuyang nga taramdan. Ang mga gisi sa mga sipad-sipad kang taramdan, ang mga tipik nga nagburulag, daw mga tiphag sa bukid. Kon sa diin ang mga gisi, pilas-pilasun ang mga tinaga, bukut bug-os. Sa diin ayhan dapat sagapun ang mga kahulugan nga nagburublag? Gintukituki ko ang mga sinipad kang taramdan. Ang huni kang mga pahina buka-buka, may anggid sa kokak kang pangka.

Ang mga estudyante sa guwa kang akun gawang nagpararanaw run. Nagtindug ako kag nagguwa agud tamdan ang mapa. Sa akun atubang ang bilog nga Antiqué. Ang mga tinubluk nga mga ngaran sa mapa mga tanghaga nga dulunan. Sampaw-sampaw nga mga dulunan, tagsa ka sampaw, ibang kalibutan nga dapat tabukon pabalik sa akun: mga lugar kang gal-um, mga duog kang maaram nga mga uwak kag tanhaga nga mga tulabong, ang kuweba kang mga palantu, ang awang nga indi makabutig, ang dagat kang mga mambubuno, ang kagulangan kang mga kahoy kang kasanag.

Sa tunga kang dyang mga kalibutan, ang mga tinaga sa dumaan nga taramdan, mga pananda sa mga dulunan. Rugya nayon ang bakulod nga akun ginhamtungan… rugto nayon nagsugod maghigugma… dyan ay naghibi… rugya nagbangon: Ang mga tinuig pabalik-balik lang: ang mga tag-irinit kag tag-ururan, kalibutan halin sa kalibutan. Panilagan ko ako ang 1971 sa taramdan nga daw marupsak, ako ang pangka nga nagabug-os kang kalapadun kang anang sapa.

Indi mapahimtang ang akun dila. Sa akun pagduko ang nagkawas nga tinaga, mga itlog kang pangka nga tanhaga. Sa pagligad kang mga panahon tanda mapusa: ang andang mga buka-buka nga mga huni, ang andang mga pagduhung magatanda sa mga dulunan kang akun puró, ginatos ka tuig ang nagligad, ginatos ka tuig sa harum-an.

* Litrato: Himo ni Ioana Prisacariu halin sa http://www.angeloti.info.
12 Comments

    Ang Sapa kang Pangka

    ni Jose Edison C. Tondares

    Picture
    Si Jose Edison C. Tondares ginakabig nga isara sa mga pinakauna nga nagsulat sa Kinaray-a. Ang mga binalaybay ni Edison nasakup sa Ani 10 nga ginbalhag kang Sentrong Pangkultura ng Pilipinas kang Hunyo 1989.
    Padayon

    Sinulatan

    April 2014
    March 2014
    February 2014
    January 2014
    July 2013

    Kategoriya

    All

    RSS Feed

Dumuruaw
Salamat sa paghapit.
Luyag ko magbolig
Importanti nga mga PAHANUMDUM
© 2006-2018 Dungug Kinaray-a Inc.

Email: admin@dungugkinaray-a.com
✕