Mga Saad sa Bag-o nga Tuig
ni Jesus C. Insilada
Nauso kanatun nga kada gani mag-abot ang bag-o nga tuig, nagasulat kita ka atun mga saad nga pagatumanun tubtub matapos ang pulo kag darwa ka bulan.
Nadumduman ko karang ako sa ilimintarya kag hayskol pa, amo gid dya nga topiko ang ginapasulat kanamun ka amun mga manunudlo kon magbalik kami matapos ang bakasyon sa Paskwa magluas abi sa sangka topiko tuhoy sa amun mga hirikuton kang nagligad nga bakasyon.
Bangud ginapaabot run, waay gid ginakalimtan nga kon bakasyon, maghanda ka dyornal agud may basihan kag agud mangin mas madali nga makabalay ka dyang mga surulatun.
Sa tulad, amo man dya sa gihapon ang mga topiko. Ilabi dugid ang pagsulat ka mga saad sa bag-o nga tuig. Suno sa mga manunudlo, magasirbi dya nga giya ka mga bata kon ano ang anda dapat bag-ohon sa kaugalingun kag kon ano ang gusto nanda malambot sa sulud ka sangka tuig.
Indi malipud nga basi nagasulat ang mga bata bangud kinahanglanun nga sanda makahuman ka anda New Year’s Resolution agud ipasa sa anda maistro kag maistra kag mataw-an ka grado. Ginapanugyan nga indi lang dya matapos sa pagpasulat kag pagpasa ka anda mga saad. Marahalun nga dya nga mga saad mabasa ka manunudlo kag mabalik sa mga bata agud anda matago ukon matapik sa dingding ka anda kwarto. Ang dya nga mga saad magapanumdum kananda sa anda matag-adlaw nga paggiho. Marahalun gid nga ipahanumdum sa mga bata nga dya nga mga saad indi para sa iba nga tawo kondi para mismo sa anda kaugalingun nga ikamayad. Ang pagpanikasug nga bag-ohon ang kaugalingun sangka padayon nga hirikuton kag indi matabo sa sangka pisuk ukon sa pagbugtaw sa aga.
Para kanatun nga mga hamtung run, kinahanglan pa ayhan nga magsulat ka atun mga saad sa bag-o nga tuig?
Bilang manunudlo, kon ginapasulat natun ang atun mga bumorutho ka anda mga saad sa bag-o nga tuig, kinahanglan gid nga kita may mapakita man nga atun mga saad agud mas mahingyo pa gid natun sanda nga siryosohon ang dya nga hirikuton. Wara man ti malain nga bisan pa may idad run kag makadisisyon run kon ano ang mayad kag malain, may mga saad pa gihapon kita kada pagsulud ka bag-o nga tuig. Dya kaangay nga daw mapa natun agud atun makita ang nagakaiguo nga panimuut kag paghulag santo sa atun idad kag papil sa katiringban. Dya nagapahanumdum man ka atun mga risponsibilidad nga dapat matungdan kag mga ralambuton nga ginapaabot ka mga tawo sa atun palibot ukon mga tawo nga malab-utan ka atun mga hinimuan. Sa pagtakup ka tuig, tamdan natun dyang atun mga saad agud makita kon ano ang natuman ukon natigayon kag ano pa gid ang himud-usan nga malambot sa pagsulud ka masunod nga tuig.
Gani, indi lang para sa mga istudyanti ang pagsulat ka mga saad sa bag-o nga tuig. Ang mga manunudlo man kinahanglan may taramdan kon ano ang dapat nga pagabag-ohon kag ralambuton sa sulud ka sangka tuig. Dya para sa anda ikamayad sa pagtungud ka anda papil dya sa kalibutan, bilang manunudlo ka mga pamatan-un!
Nagasulat man ako ka akun mga saad sa bag-o nga tuig agud mangin pirsonal ko nga taramdan kon ano ang dapat ko nga lambuton kag bag-ohon sa akun kaugalingun. Sandig sa akun mga prinsipyo kag adbokasiya, natuon ang akun mga ralambuton kon paano malakip ang mga butang sa kultura sa mga liksyon sa kwarto-klasihan. Bilang manunudlo nga nagasulat, may saad ako sa akun kaugalingun kon ano kaduro kag ano nga sahi ka sinulatan ang akun matigayon sa sulod ka sangka tuig. Sa tulad, gusto ko magkonsintrar sa pagsulat sa Kinaray-a bisan pa nga sa panalagsa, masulat man ako sa Hiligaynon, sa Tagalog, kag sa Ingles.
Bilang nagapanagadsad nga bag-ong puno ka sangka iskwilahan, ginasaad ko man nga magtuon ti dugang agud matungdan ti mayad ang bag-o nga parangakuan. Dya nga aspikto ka mga saad nasintro sa kon paano ko giyahan ang akun mga manunudlo kag mga istudyanti kag kon paano ko matuman ang akun mga katungdanan nga wara nagasakripisyo ka mayad nga rilasyon sa pariho nga manunudlo kag sa mga istudyanti man. Para kanakun, lain ang pagtuman sa sangka lider nga ginataha sangsa pinuno nga ginatuman bangud ginakahadlukan ukon ginakatahapan. Wara ko ginapaiway ang pagpati nga ang sangka lider nagakinahanglan nga may impluwinsya kag mayad magtao ka mando. Gani, sa mayad nga timpla kang pagginahum nasandig ang kadarag-an. Ang ginahandum ko nga pagginahum kag pagtamdanay amo ang sahi nga wara ti matapakan, nagaunongay, hungud sa buut ang pag-obra, kag risponsabli sa tanan nga ginahikot.
Sa sangka katiringban katulad abi sa sangka panimalay, sa sangka klasi, ukon sa sangka iskwilahan, mabudlay ang pagpatuman bangud sa napulo ka katapo, may sara gid nga malisa. May tagsa-tagsa kita ka atun kinaiya. Pay kon ang tagsa-tagsa may ana saad sa kaugalingun kag paghimud-us nga mangin ayuhan para sa katiringban, magaluntad ang paghangpanay kag pagbinuligay. Kon panumdumun, daw ano ka simpli ang konsipto kon paano kita magpangabuhi bilang katapo ka katiringban.
May nabasa ako nga libro nga “The New Individualism” nga ginsulat ni Richard Botelho. Ang kaundan nagatalakay sa pagbag-o sa kaugalingun para sa pagbag-o sa sosyidad. Bisan pa nga ang pagtalakay ka mga konsipto nasandig sa kontiksto kang Amerika, sa akun pagbanta, pangkalibutan ang kapuslanan kag pwidi gid magamit ang ana mga panugyan bisan natun nga mga Pilipino.
Ang punto ko kon andut ginapasulat kang saad ang atun mga bumorutho kag mga manunudlo man sa pagsulud ka bag-o nga tuig amo nga gusto natun nga ang mayad nga pagbag-o magahalin sa tagsa kanatun. Kon atun nahangpan nga kita makatuga ka pangkabilugan nga pagbag-o paagi sa pirsonal kag magagmay nga mga pagbag-o, indi imposibli nga makatukod ka sangka pamilya, klasi, iskwilahan, kag katiringban nga nagahangpanay, nagaugyonanay, kag nagapanikasug nga mag-ugwad indi lang sa matiryal nga mga bagay kondi sa rilasyon kag mabinungahun nga mga paghimud-us.
Sa akun pagpati, amo dya ang marahalun nga tinutuyo andut nagasulat kita ka atun mga saad sa Bag-o nga Tuig!
- Katapusan -