Adlaw ka mga Manunudlo
ni Jesus C. Insilada
Bug-os nga kalibutan ang nagsaulog ka dyang tuigan nga Adlaw ka mga Manunudlo nga natuon kada ika-5 kang Oktobri. Dya nga kahiwatan ginapatuman kang UNESCO agud pasidunggan ang mga manunudlo sa anda indi matupungan nga mga kabudlayan kag pagpanikasug sa pagtuman ka anda katungdanan bilang kabahin ka dyang ginakabig nga “propisyon kang mga propisyon.”
Kadya lang, may sangka iskwilahan nga nag-imbitar kanakun agud maghambal sa anda World Teachers’ Day Celebration. Agud madabukan ko ang andang paglaum, ano pa abi ang mas mayad nga mapaambit ko sa mga manunudlo kag mga istudyanti kondi ang akun kasaysayan bilang manunudlo.
Naggradwar ako kang 2000 sa kurso nga Bachelor of Science in Industrial Education sa Calinog Agricultural and Industrial College, tulad West Visayas State University – Calinog Campus. Matapos nga makagradwar, nagtudlo ako dayon bilang volunteer teacher sa Alcarde Gustilo Memorial National High School sa Alibunan, Calinog, Iloilo. Sangka libo kag lima ka gatos pisos ang akun ginbatun bilang allowance kada bulan. Makaligad ang darwa ka tuig, nakabuul ako kang aytem bilang Local School Board teacher kag nagbaton run kang bulanan nga swildo. Kang 2005, sa kaluoy kang Mahal nga Dyos, nakabuul ako kang nasyonal nga aytem. Baw kang una, daw tinuro kang uran sa tag-irinit ang pag-abot kang aytem. Maiwat mabakantihan ang mga iskwilahan hay wara man ti nagaritiro. Maswirti lang gid ako nga nakasalud kang grasya bisan pa wara ti maninoy nga politiko kag wara ti ginasarigan sa ibabaw. Pasalamat ako sa pagsarig kang amun prinsipal nga naghambal nga ang angay ko nga maabilidad kag didikado nga manunudlo kanugon gid kon buy-an pa. Daw naglapad ang akun talinga. Ginhimo na gid ang tanan agud makasulud ako bilang unay nga maistro nga naabay sa nasyonal nga plantilya.
Wara lang naman-an, nakatudlo run ako sa sulud kang masobra sangka dikada. Nagabaralik ang amun mga produkto nga may mga obra run. Indi masukub ang amun kalipay nga mga manunudlo samtang nagapamati sa anda mga istroya kang kadarag-an. Kaangay dya nga nagaani kami kang bunga kang amun mga kabudlayan, mga sakripisyo, kag mga pagpaninguha. Isara sa ginapaabot nga kahiwatan ang Alumni Homecoming nga ginapatigayon kada darwa ka tuig. Ginalangkag kami sa pagbalik kang mga naggradwar sa amun iskwilahan, indi lang bangud may matugro sanda nga rigalo nga ginbakal pa sa luwas kang pungsod kon diin ang kadam-an tuya run nagaobra, kondi mas labaw nga kalipay ang matugro kang anda pagpasalamat kag pagbalikid sa anda ginhalinan nga kon sanda pa ang pahambalun, wara nanda nalambot ang anda istado sa kabuhi kon indi bangud sa anda mga manunudlo.
Madasig matuod ang dalagan kang panahon. Nakaimaw run gani namun ang amun anay mga istudyanti nga pariho run namun nga manunudlo. Ginalahug gani namun sanda. Hambal namun, “Ti mayad hay dya run kamo, buligan nyo run kami ugtas.” Lahug man lang, a. Hay sa pagkamatuod, insa maugtas gid ang maistro kag maistra? May masugpon nga, “Kon kaisa, indi gid maibitar.” Nagaugtas ang manunudlo hay ti, may pasilabut sa mga bata, may pag-ulikid, may pagpalangga.
Wara sa handum ko kang una nga magmaistro. Ugaring hay ti kabos sa pangita ang akun mga ginikanan. Ang ikaapat ko nga magurang halin sa subang ang nag-abaga sa pagpatapos kanakun nga bisan ano nga kurso, importanti makatapos ako, makaobra, kag syimpri pa, makaswildo. Ang masarangan na lang amo nga patun-an ako sa kolihiyo sa amun banwa. Syam kami nga magburugto. Ako ang pinakauna nga nakatapos kang apat ka tuig nga kurso.
Hambal kang magurang ko, kinahanglan ko gid nga makatapos kang pagtuon kag makaobra. Hay agud kon may obra run ako, ako duman ang mapatuon sa akun libayun. Wara ko man tana ginpaslaw. Ako duman ang nagsagal-i kana sa pagpatuon kang akun kalibaynan. Nalipatan ko dun ang plano ko kang una nga kon makaswildo ako, maiskwila ako liwan sa gusto ko nga kurso. Handum ko gid kato nga kon indi architecture, creative writing ang bul-un ko. Wara run ako makabuul kang ikarwa nga kurso. Nagpadayon ako kang akun master’s degree kag doctorate degree sa educational management. Napinsar ko, wara man ako nangin arkitekto, nakabulig man ako pasad kang mga handum kang duro nga mga tawo. Wara man ako nagpakasagad sa creative writing, bisan paano, nagasulat man ako tulad. Ayhan, ang mangin sangka manunudlo gid ang gintagna nga propisyon para kanakun.
Tulad ka dya, prinsipal run ako sa Wenceslao S. Grio National High School sa Puyas, Cabatuan, Iloilo. Sa bag-o ko nga katungdanan kag sa bag-o nga iskwilahan, nagapabilin ang tinutuyo nga matugro sa mga pamatan-un ang sahi kang edukasyon nga nagakaangay nanda mabaton.
Sunod nga adlaw matapos ang imbitasyon ko bilang manoghambal sa anda Teachers’ Day Celebration sa Caninguan National High School sa Lambunao, Iloilo, naghiwat kami kang amun Teachers’ Day sa Wenceslao S. Grio National High School. Ginapangunahan dya kang mga opisyalis kang Supreme Student Government. Simpli lang ang amun programa. Wara ti gasto. Indi namun gusto nga maggasto sanda ti hanggud. Ang mabuhin nga pundo yadi pa sa ginapaabot nga mga proyikto kag mga kahiwatan. Hanggud run ang amun kalipay nga makabalay sanda kang mga binalaybay nga igahalad kanamun. May mga nagkanta. Indi marahalun kanamun kon libagun. Ang mas ginapamatian kag ginabatyag namun ang anda katampad. Nagakanta sanda bangud sa nagaawas-awas nanda nga pagpasalamat. May mga bata nga nagduhol kang anda mga rigalo. Mga gagmay nga mga bagay. Mabudlay mapangindian ang anda ginatugro bangud nakita namun ang anda katampad kag kalipay nga makabalus sa kaayad kang anda mga maistro kag mga maistra sa magagmay nga mga butang kag pamaagi. May pira ka mga bata nga nagaturuk lang. May nagahanihani nga daad may matao man sanda. Ugaring wara pa sanda kuno ti kwarta. May nakabungat nga ipalagas lang ang anda rigalo. Bisan urihi dun, mapalagas sanda. Ay, ahay, nadumduman ko ang sitwasyon ko kang una. Hanggud man daad ang kalag ko nga may matugro sa mga maistro kag maistra sa anda kaadlawan ukon sa tion kang Paskwa. Kang una, wara pa ti silibrasyon nga Teachers’ Day. Ugaring hay kabos gid sa kwarta, makuntinto dulang ako sa pagturuk sa mga klasmeyt nga may ginaduhol kanday Mam kag Sir.
Nakadayaw ako sa sabat kang sangka maistra ko. Indi run kuno magpagamo pa nga magpalagas kang rigalo. Mas pasulabihun kag mas igakalipay kuno ka mga Manunudlo ang balus nga kaayad paagi sa pagtutum sa pagtoon, ang paghimakas nga makatapos, kag sa urihi, makabulig sa pagsirbisyo sa banwa nga pinalangga sa bisan ano man nga propisyon nga napili. “Pay it forward.” Darayawun dyang prinsipyo ni Mam. Saludo ako kana.
Matuod gid. Indi natun matuptupan tugro kang rigalo ang tanan natun nga mga manunudlo. Nahuya ako bangud wara gid ako ti natao sa akun nangin mga manunudlo. Pay ti, man-an ko run ang isabat nanda kon magpangayo ako kang pasinsya nga wara gid ako dara sa pagbalik sa akun gintapusan nga mga iskwilahan: “Pay it forward.” Indi lang paagi sa pagtugro kang matiryal nga bagay ang paagi agud mapabutyag ang hanggud nga pagbalikid kag pagpasalamat. Wara man ti problima kon makadawadawa.
Sa tulad, indi man paagi sa matiryal nga mga butang, rigalo ko sa akun mga manunudlo ang pagdaug ko sa The Many Faces of the Teacher kang 2013 kag ang pagkapili kanakun bilang isara sa napulo ka Metrobank Outstanding Teachers kang 2014. Rigalo ko man kanday Mam kag Sir ang tatlo ko ka nadag-an sa Palanca. Bangud kananda, nadiskubri ko ang kinaadman ko sa pagsulat. Kaangay sanda kang manogbunyag kato nga wara pagkataka sa pagbobo kang anda panahon kag pagpaambit kang anda naman-an agud mag-ayadan ako sa patag nga dya.
Kon makadawadawa, basi may matugro man ako nga rigalo kananda. Pay kadya, ang matugro ko lang anay amo ang nagaawas-awas ko nga pagpasalamat kananda nga nangin manunudlo ko sa elementarya, high school, kolihiyo, kag post-graduate. Salamat sa tanan ko nga mga manunodlo, buhi man ukon tuya dun sa pihak nga kinabuhi. Salamat gid!
- Katapusan -