Handum
Tsapter 5
"Badong, dumduman mo may inoghambal ako raad kaina kanimo?"
"Huud gali, Day Patring. Ano to?"
"Basta indi kaw mag-ugut ha?"
"Huud. Wara man takun kaagi ugut kanimo. Ikaw lang man gani nag-ugut kanakun," sabat ko nga pahani ang punta.
"Asus! Sin-o bala indi mainsulto kara nga ginbugno mo ang tawo dayon na talikod kag magdalagan parayu? Ano bay kara buut na hambalun? Hamakun mo nga bahul gid kalipay ko hay may imaw run ako pirme paagto sa eskwelahan. Tapos gayapa-yapa gid ko manawag, gali timo talikudan lang ako kag likawan? Sakit, Badong, ang ginhimo mo."
Araguy, dan! Gabaga ruman mata ni Patring sa kaugut. Karadlukan pero ano tana nabatyagan ko dya nga daw nanamian gihapon takun magturuk kana. Mag-amo gani kara anang itsura, daw gusto ko kupkupan kag ikuhapun ang likod para magkalma. Nasadyahan gid takun magmulalung kana bisan daw mangaun sa kaugut ang anang itsura. Kapin pa kon magparamula kag maghungag anang irong!
"Pasensyaha gid ako, Day Patring ...." ay hud, bugu lang tana sarangan ko hambalun! Daw gapilit tana dila ko sa tangun ko haw? Kuon ko mabira-bira gid ko istorya kon bugnuhon na ako. Tabirab nga dila tana akun dya!
"Amo gani ra Badong ang indi ko maintiendehan kanimo kauna. Pirme mo ako ginatalikudan. Kang gamay pa kita, indi ko gid malipatan ko paano mo ako gulpi nga ginbayaan. Ginpamangkot ta ikaw, dayon timo nagtalikod? Hamakun mo kon ano ra ka sakit para sa sangka bata? Ikaw lang ang una ko nga kilala sa sitio nga dya, tapos gintalikdan mo lang ako basta-basta? Daw indi gid ako maributay sa kaugut amo nga pirme ta gid timo ginapadalngan."
Nakita ko ang kasakit sa mga mata ni Patring. Daw gusto ko mag-eksplekar ugaring naunahan ka pamangkot ni Patring.
"Antis pa magrayu ang topiko, amo dya ang kaina ko pa gusto ipamangkot kanimo. Daw kaina kaw pa gaturuk nga daw may inoghambal. Halin pa kaina kang ginlagas kita ka ayam. Indi lang kaw masaklaw sa pagkatampad ko pero raad indi kaw magmayha kon may inoghambal kaw kanakun, Badong."
Asus, ta! Naghabok run gid kahuya ko sa ginhambal ni Patring. Nasat-uman na gid nga may gusto ako hambalun. Ti, ano bay dya hay nagtiskug tana akun dila nga dya? Turuk lang gid ang nasabat ko kay Patring. Ginturuk na ako ka malawid, nagahulat nga mahambal ako. Nabatyagan ko gid, gaparang-init pungyahun ko. Nagdasig pitik ka gising-gisingan ko!
Nagyuhum si Patring. Nagkuub kag pahani nga naghambal, "Daw sarisa kaw ka nga pula, Badong."
Diyos ko! Gaparamula ako! Daw gusto ko run lang gid matunaw. Paano ko ipaathagdya man ang baratyagun ko?
Lawid ang kalinung. Ragusros gid lang ka amun smagul ang amun mabatian. Sa kamayha ko panumdumun nga nakita gid ni Patring pagparamula ko, daw indi run ako kamaan kon ano hambalun ko.
Sige ang kuub, naghambal si Patring, "Indi pagkabalaka, Badong. Bisan wara ikaw ti ginahambal, naintiendehan ta kaw. Kadya nga nagbahul run kita man-an ko kon andut gaamo kaw kara."
Bisan daw gapilo ang dila ko, ginpirit ko gid nga magtikab, "Man-an mo Day Patring, kauna, daw matunaw gid takun sa kamayha ko kanimo. Indi ko maiksplikar kon ano dya ang ginabatyag ko."
Baw, Day Patring, kon man-an mo lang kon ano ka bahul ang gugma ko kanimo. Kag mayad raad kon wara nagabaruron dila ko nga dya!
"Amo gani, Badong, nahangpan ko ang mga panghulag mo kang nagbahul run kita kag naintiendehan ko ang ginatawag nga gugma."
Gugma? Hala, ano man, nahambal ko ka todo ang akun paminsarun? Andut nga naman-an na? Araguy dya run! Galinagumba run ang korason ko. Daw gaparamungul run takun. Basi magbalik ugut na kanakun!
"Siguro wara man ikaw makahangup ka ginabatyag mo kato. Pero, kon balikan ko ang mga nagliligad, sakto gid man, parehas sa nabasa ko sa komiks, palangga mo gid man ako."
Haaay, salamat, Diyos ko. Daw nahangpan na ako.
"Huud, Day Patring. Wara ti tupung ang baratyagun ko nga dya. Tanan himuon ko para kanimo ...." garimolino utok ko! Indi ko kamaan kon ano akun isugpon!
"Man-an ko man, Badong. Amo gani nga amat-amat ta kaw nga napatawad hay nasanagan ako sa tanan nga hitabo. Bisan sa eskwelahan, obra mo pasikat. Indi kaw gid magpapyerde sa iba para lang matalupangdan ta gid ikaw."
Sa mga ginpanghambal na, daw amat-amat nag-untay dila ko.
"Gapasalamat ako nga ginakilala mo ang mga ginpanghimo ko para kanimo, Day Patring."
"Amo gid man ra bay, nabatian ko sa drama nga Dabo-dabo: Kon palangga mo ang sangka tawo, kana nagalibot ang kabuhi mo," hambal ni Patring samtang nagaturuk kanakun nga nagayuhum. Kadya ko lang natalupangdan, wara run ang bata nga akun nakita kauna nga nagasakay sa karo. Sa atubangan ko kadya sangka maambung nga daraga. Suro-sobra lang sa lima ka tuig ang nagligad pero daw hamtung nga lin-ay run gali si Patring!
Nagbungguanay ang amun panuruk. May gusto ako ihambal kana, ugaring daw gin-udum ako ka ana mga mata.
"Badong, andut daw naurungan kaw haw?"
Gintipon ko ang tanan ko nga kaisug. Indi pwede madura ruman dyang kahigayunan ko nga maistorya si Patring.
"Day Patring, kadya ko lang naintiendehan ang akun baratyagun. Pasensya gid kon nasakitan ko ikaw, pero, daw indi gid ako kamaan kauna kon ano ang himuon ko hay makita ko pa lang ikaw, daw may mga nabatyagan ako nga indi ko mahangpan."
"Naintiendehan ko ra, Badong. Abi mo, kang una ko ra mabatian sa drama, gayuhum ako hay nadumduman ko ang mga ginapanghimo mo. Ang pagtayming mo sa pagpanaw ko paagto sa eskwelahan ... ang pagbatang-batang mo sa sanga ka twitis kon nagapanahup ako ka bugas ... ang pagbayaw mo pirme kada pamangkot ni Mam ... tanan gali to nahimo mo tungud kang baratyagun mo para kanakun."
Abu! Tanda nga bayi ba. Ginhawa ko run lang ka parapanago para indi madakpan, gapanilag man gali. Pero, ang buho sa dingding namun nga paraman-an ko, indi na gid tana to manutisyaran.
Ginalupad-lupad ka hangin ang buhok ni Patring samtang nagaistorya kami. Nagapanghagad gid nga kuhapun. Amo run dya tsansa ko nga matuman ang buhay ko run ginahandum: ang mahapros ang malum-uk nga buhok ni Patring! Kang hana ko alsahun ang akun alima para dakpun ang ginalupad na nga buhok...
Pak!!!
Aguy! Sakit ba patu na sa lima ko.
"Nugay takun dyan, Badong. Gali hay abi mo naintiendehan ko ginabatyag mo, pabay-an ta ikaw nga tandugun mo buhok ko."
"Pasensya gid, Day Patring. Nami gid abi paglupad-lupad na mong."
"Ginhawa ko ka syampo kag husay dya tapos tandugun ka alismad mo nga kon diin-diin mo tana ginkaput ra."
Abaw, pislian gali! Daw wara man ako gatingala. Sa bayo na pa lang nga bisan malabuhok nga kurit indi mo makita sa kahipid kag kon magplansa ka palda na daw sangka taguri. Pwerti gid ka pisli.
Ay, balay run gali namun. Dasig ba. Kauna dya, daw kabuhay kag karayu ka eskwelahan.
"Dya run mga balay ta, Badong. Bugu lang man gali ang paranawun kon may imaw ta sa dalanun."
Nabasa na ruman ang akun paminsarun.
"Huud, Day. Kapin pa kon ang imaw ta, espesyal kanatun. Bugu run, sadya pa!"
"Amo gid! Ti, raad kon wara kaw kauna nagmayha-mayha, lawid atun sinadya ...."
"Huud man gani .. .kag kon wara kaw raad man nag-ugut!"
Nag-uli kami nga nagadukut ang kalipay sa amun uyahun.
"Baw, daw sadya gid kamo ni Patring, Dong haw? Pamatyag ko, indi mo run bay kinahanglan kadya magdalagan paagto sa buho kag magtiid."
Si Nanay! Nakita na kami ni Patring kag man-an na ang parti sa buho!
- Sundi ang katapusan nga sugpon kang atun sugidanun -
*Litrato: Himo ni Jennifer McLean halin sa http://www.justaddwatersilly.com/2013_09_01_archive.html.