Kaw
ni Consolita V. Rubino
Ang nagahambal amo ria ang nagaangkun nga “Ako.”
Ang sangka tawo nga imo kaatubang mintras nagahambalanay kamo amo ria “Ikaw” kag dya ikarwa nga personal nga kon sayudon sa Ingles “You.”
“Kaw” ang ginamitlang kon ginapabugu ang tinaga nga “Ikaw.” Halimbawa, “Sa diin kaw maagto?”
Ang “kaw” importante nga hambal sa Kinaray-a kag ginasugponan kang mga letra nga nagatugro kang nagakalain-lain nga mga kahulogan. Sa atun pa, ang “kaw” amo ang pinakaugat kag may nagasugpon nga letra para mahimo ang sangka tinaga nga iba ang kahulogan kaparehas kang:
kawa: bahul nga rahaan nga ang kurti daw karwagan pero madalum kag indi pwede ihakwatun ka sangkatawo lang tungud sa anang kabahulun
kawad-un: wara gid ti sarang ibul-an
kawayan: tanum nga may buko kag ang sipil na amo ang ginahimo nga tambo antes mangin kawayan kag ang pinakapuno ginatawag nga pusog
kawas: nagasobra sa surudlan ukon nagapaninguha nga maggwa
kaway: gabitay ukon nasablay sa kalway
kawil-kawil: ang sangka butang nga nagabitay-bitay
kawing: ang aksyon kang hayup nga nagasampaw ang lalaki sa babayi para magduro sanda
kaw-it: iangut ukon isab-it
kawit: amo dya ang ginagamit kang mananggite nga surudlan kang tuba kon sanda mananggut
kawkaw: ginhilabtan ang sangka butang nga wara ti permiso kang tag-iya
kawo: higot kang gamit para mabitbit ukon higot para may makaptan
kawti: ginagamit sa pagpanakaw kang kuti kang dapli
kawsa: gintuna-tuna-an, ginpasibangdan, ukon ginaakusar
Sa iban nga tinaga, ang “kaw” ginabutang sa tangkap (ukon katapusan) kang tinaga nga parehas kang:
bangkaw: matarawis nga may darwa kasarait sa tangkap
bukaw: ang pispis nga gabii lang ang lupad na kag nagaturog kon adlawun
bukaw-bukaw: isda nga pula kag bahul anang bata
burolakaw: sangka bituon makita sa akto nga gadagdag halin sa langit
karawkaw: gulpyada nga pagpamukaw
kakaw: ang kahoy nga anang bunga ginahimo nga tsokolate
hikaw: ang pagpatalang para nga indi magdinarag-un
hukaw: insikto nga nagasulud sa lamigas kang monggo, tawri, hantak, kag mais nga nag-alang-alang anang pagmara, kag nagakaun kang mata kang binhi
likaw: wara pagsubay sa husto nga dalan
pingkaw: ang butkun nga napingkaw nakaagi kang balda kag bukun run ti tadlung lantawun ukon wara run sa husto nga posisyon
parangawkaw: kon ang sangkatawo indi preparado sa anang kaugalingun sa gulpyada nga panghitabo sa tunga kang katurugon indi run makapinsar, gindakup kang kahadluk kag nagapanublag sa anang imaw
parangawkaw: nagapanakaw pirmi bisan diin lang mintras may kahigayunan, indi masarigan nagapamuul ukon nagapahilabut kang bukun ti ana
pakaw: karaptan
pukaw: ginpabugtaw sa anang katurugon
singkaw: ang kahoy nga nagakurba ginabutang sa liug nga nagatugro pwersa sa pagkarga kag ginatwag sa Ingles nga “yoke”
takaw: pagbuul kang bagay nga wara ginapanag-iyahan sa patago nga paagi ukon sa langtad nga paagi nga wara maman-i kang tag-iya
tikaw-tikaw: nagahulag pa man nga kon sayudon nga buhi pa
tukaw: nagapanilag kag nagabantay ilabi run gid kon tion nga malinung
pangawokawo: nagaobra nga may dara pahuway ukon sa Ingles “light work with relaxation”