Hiwit
Ginsolat ni: Ritchie D. Pagunsan
Kadamulun ka libro: 130 ka panid
Artwork kag disinyo ka tabon ka libro: Marienell C. Venegas
Ginbalhag sa: New York, USA
Ang "Hiwit" ang ikarwa nga libro ni Ritchie D. Pagunsan, nga isara sa mga katapo ka Dungug Kinaray-a Inc.
Halin sa pamono ka libro:
Kang toig 2006 ona ko nga ginsolat ang manoskrito ka “Hiwit.” Amo dya ang ona nga higayon nga nagtoon ako nga magsolat ka mga sogidanun sa Kinaray-a. Kag sa amo man nga panyimpo, natapos ko ka solat sa sulud ka syam ka adlaw ang kabilogan ka “Hiwit” nga nasakpan ka syam ka bahin.
Pagkatapos ko nga mahuman ang pagsolat ka “Hiwit,” wara ko dya gintandug kang malawid nga tinoig. Ayhan kinapoy ako sa pagsolat nga wara ti ontat sa sulud ka syam ka adlaw. Bisan madoro sa akun mga kakilala ang nagpangabay nga ibalhag dya bilang libro, wara ko dya gintogroan ka igtalopangud kag nagpadayon ako ka himo ka iban pa nga mga istorya sa Kinaray-a.
Ayhan nag-abot run ang nagkaigo nga tion nga ibalhag ang “Hiwit” bilang libro sa ana ikapolo nga pagsokat kang pagsolat. Mabatyagan ko man nga nag-abot run ang takna. Hosto run sigoro ang polo ka toig nga paghulat.
Ano ang hiwit kag andut amo dya ang istorya nga ona ko ginsolat?
Ang hiwit sangka sahi ka duna nga salamangka nga ginapatihan nga masami ginahimo sa Kabisayaan nga mga isla ka Pilipinas. Sa mga nagapati, ang hiwit kaaram nga ginagamit sa pagtimalus kag paghalit sa iban nga tawo. Kalabanan sa mga manoghiwit nagagamit sa anda mga ritwal ka mga sangkap nga lopa, kalayo, tobig, hangin, lana, hilamon, dahondahon, kandila, kag mga bagay nga may kaangtanan sa simbahan parihas ka kros kag istatwa ka mga santos. Ang iban nagagamit ka manyika bilang simbolo ka tawo nga anda ginahiwitan, dagum nga ginagamit agud pasakitan ang ginahiwitan paagi sa pagtoslok sa nanarisari nga parti ka lawas ka manyika, kag kon kaisa mga sapat parihas ka olod. (Lain man ang ginatawag nga barang hay nagagamit tana dya ka mga sapat angay ka olod, talimbabaga, kag tanga nga hinuptan ka manogbarang nga amo ang nagatogro ka sakit kag kasakit sa ginabarang.)
Ang nalista sa ibabaw tanan mga panakut lamang ka pagpanghiwit. Ang pinakaimportanti nga sangkap amo ang orasyon okon likum nga pangadi nga masami ginamitlang sa Latin. Sa akun mga nabasahan kag nabatian, nagaalibyo ang hiwit kon ginadapunan ka madalum nga kaugut. Gani kon nagasanto ang mga panakut kag orasyon sa sangka ritwal, nagapati ang mga manoghiwit nga kon ano ang ginahimo nanda sa manyika, amo man ang mabatyagan kag maaguman ka tawo nga anda ginapatungdan. Nagapati ako nga ang nigatibo nga imosyon okon baratyagun parihas ka toman nga kaugut okon kahadluk, makagagahum nga sarang makarangga okon makasamad sa pisikal kag mintal nga lawas ka iban nga tawo. Ogaring nagapati man ako nga mas labaw nga makagagahum ang mga baratyagun nga positibo parihas ka pagpalangga, paghigogma, kag paglaum. Kag kita tanan may hilway nga kabubut-un kon ano sa darwa nga dya ang atun piliun.
Halin kaona mahuyugun run ako nga mamati ka mga istorya ka mga kamal-aman kapin pa pagkatapos ka yapon kag antis magtorog. Ang atun mga kaolangan, sagad sa pagsaysay ka mga makatiringala nga butang kag hitabo, nga ginabagayan pa gid ka atun palibot kaona nga madulum kag malinung, maglowas sa honi ka mga sirumsirum kag pangka sa kagab-ihun. Makaharadluk matood ang mga istorya sa paminsarun ka bata nga napabilin asta sa ana pagbahul.
Ang akun toyo sa pagsolat ka “Hiwit” indi para pabaskugukun ang pagtoo nga gamhanan ang mga tawo nga nagaangkun kang kaaram nga manghiwit. Liw-as sa dya nga pagpati, gosto ko ipakita nga sanda ordinaryo lang nga mga tawo nga kolang sa pagpahangup kag paghangup. Toyo ko man nga isolat ang maragtas ka akun banwa kag mga kasimanwa, imaw run ang anda mga pagsinarayo, ginapatihan, kag ginakahadlukan. Naman-an ko nga doro sa atun mga pamilya kag kakilala ang nagapati sa hiwit, bisan pa nga nagapati man sanda sa mas mataas kag labaw nga gahum ka Makaako.
Togda parti sa libro:
Sa akun ona nga pagbasa ka “Hiwit” ni Ritchie D. Pagunsan, bahul ang akun kakunyag dara ang pagkilala kag pagbaton nga rugya run gid man ang sangka manonolat nga nagbokas ka gawang kang karadlukan nga panolatan sa Kinaray-a. Duna sa atun Karay-a nga pagsinarayo ang pagkawili sa mga sogidanun kang kadulum nga nagasonlog kag nagapamahug ka paminsarun. Tood gid ayhan ang nagkaratabo sa “Hiwit” ni Pagunsan okon bonga lamang ka panghunahuna ka sangka manonolat nga batid sa pagpatpat ka makaparanindug-balahibo nga mga hitabo? Dali run, bokas ang gawang! Pasogtan natun ang atun imahinasyon.
Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Tagsolat, Ang Pagsulat Bayi
Kon kaisa kita man ang nagahiwit sa atun kaugalingun. Kon magparayu kita sa pagbuut ka Makaako, amo kag ginahagad natun ang iban agud makahalit kanatun. Amo diya ang mensahe kang "Hiwit," nga matuod nga inagihan suno sa sangka sampatun nga manunulat kaangay ni Ritchie D. Pagunsan. Ang anang mga sugidanun lubos nga nagapasiri kang pinasahi nga kalibutan kang mga Karay-a, nga anang ginsulud sa anang binagtung nga handurawan bisan pa nga nagsaylo run tana sa iban nga pungsod – pamatuod nga ang pagka-Karay-a nagalapaw kang mga lugar, tungud ang pagka-Karay-a nagalutaw sa maugan nga patag kang atun painoino.
Alex C. Delos Santos
Tagsolat, Ugsad kang Kinaray-a
Diin pwidi makabakal:
Ang "Hiwit" sarang run mabakal sa Amazon.com kag mabakal man sa CAP Building, San Jose, Antique sa Disyembre 21, 2016 imaw sa paglunsad ka iba pa nga mga libro ka DK. Prisyo sa paglunsad: P500.