Bagyo
ni Arlene D. Nietes-Satapornvanit
Kang nagligad nga semana naagyan namun ang pinakabaskug nga bagyo sa bilog nga kalibutan, gintawag nga Yolanda. Nag-abot ako sa Antique darwa ka adlaw antis nag-abot ang bagyo. Ginabalita run mga pira ka adlaw antis ako magbiyahe nga may baskug-baskug nga bagyo nga magaabot. Nagpangamuyo ako nga indi lang ako maabutan kang bagyo sa dalan samtang nagabiyahe.
Manami ang akun paglupad halin sa Manila paagto sa Iloilo. May amiga ako nga nakadungan sa eroplano. Nagkaun kami anay kang batchoy antis magsakay kang van paagto sa San Jose. Gutuk kag daan man gihapon ang mga van nga nagabiyahe. Masakit man sa tuhod para kanamun nga mga may edad run ang magpungko ka darwa ka oras sa sarakyan. Madulum run kag nakaabot ako sa San Jose. Wara man ti uran kag mainit ang tyempo.
Puro lang parti sa preparasyon para sa bagyo ang malantaw sa TV kag mabatian sa radyo antis mag-abot ang bagyo. Nakalista kon ano ang dapat preparahun – flashlight, battery, radyo, kandila, posporo, pagkaun, kag tubig para sa pira ka adlaw. Samtang nagaturuk ako, napinsaran ko kon ano ang mga kulang sa balay. Gani daw mga tatlo ako ka beses mag-agto sa supermarket agud magbakal kang mga kinahanglanun. Rugto sa supermarket nakita ko nga duro-duro nga mga tawo ang nagabarakal kang mga kagamitan kag mga pagkaun agud pagpreparar sa kalamidad. Nagadinali lang ang mga tawo, pati ako. Ilabi run gid kang ikatlo ko nga pag-agto sa supermarket tungud medyo madulum run.
Mayad pa ang tyempo kang Hwebes, ang adlaw antis kang bagyo nga nag-abot kang Byernes. Pagka-Byernes kang aga, may kuryente pa kag wara pa ti uran kag hangin. Mga adlawun run nag-umpisa ang uran kag hangin, pero mahina lang gawa. Padayon ang amon paglantaw kang telebisyon agud maman-an ang balita parti sa bagyo. Nabalita nanda ang pag-abot kang bagyo sa Samar kag Leyte. Nakita namun sa telebisyon nga baskug ang uran kag hangin rugto kag taas ang baha sa Tacloban. Kinulbaan man kami kag nagpangamuyo nga kabay nga indi mag-parehas karia rugya sa amun. Ginasundan namun ang oras kang pag-abot kang mata kang bagyo sa kada banwa. Nag-umpisa nga magbaskug ang uran kag hangin sa amun mga alas nwebe sa aga. Ugaring kang mga alas dyes kang aga nagbrown-out. Gani nagsaylo kami pamati kang balita sa radyo kang cellphone.
Magahud ang pugtak kang uran kag ang huni kang hangin. Dugangan pa kang mga nagakumpas nga mga kakahuyan, kag ang mga sinas sa ibabaw kang mga atup nga nagatuklap-tuklap kada maghuyup ang hangin. Nahadluk kami nga basi magrulupad ang mga atup kag magturupa sa mga tawo kag iban nga mga balay. Sa kaluoy kang Ginuo wara man nagkarahukas. Wara man ti mga taas nga puno nga natumba. Bilog nga adlaw nga amo dya ang sitwasyon. Pati sa sulud balay namun gauran man tungud nga nagaturo ang amun atup. Gani ginsaludan lang namun kang balde kag labador.
Madulum tungud wara ti kuryente. Ang amun mga cellphones dali run lang maubusan kang battery. Ginbulus-bulus lang namun gamit para sa radyo kag pangtext sa mga pamilya kag mga abyan para sa mga apdeyts. Sa sulud lang kami kang balay kag magbatang kag basa samtang nagapamati kang balita. Kang pagbalita nga ang mata kang bagyo nag-abot run sa Sara, Iloilo, pagkatapos sa norte kang Antique, mga alas dos asta alas kwatro kang hapon, mabaskug gid katama ang uran, ang paghampas kang hangin, kag ang paglampus kang mga sinas sa atup kang mga balay sa iningud. Baskug man ang turo sa sulud balay gani saku man kami kang panarapo kang salug.
Kang magsirum naghuraw-huraw gawa ang uran kag hangin. Nagsindi kami kang kandila kag padayon nga nagapamati kang balita. May kandila ang akun nanay nga suno kana, ginbendisyunan kang simbahan agud gamitun kon may kalamidad. Timprano kami nagpanyapon kag nagbatang. Ginasundan pa gihapon ang balita. Nag-untat run man ang hangin kag uran. Daw nakaginhawa man kami kang madalum tungud nabatyagan namun nga nahilway run kami sa katalagman. Sa amun nakita sa telebisyon kang aga nga nag-abot ang bagyo sa Samar kag Tacloban, kinulbaan man kami nga basi magsobra man ang matabo sa amun lugar. Pasalamat kami sa Ginuo.
May radyo pa kag may signal ang telepono sa Smart, kag pwede pa makagamit kang internet bisan mahina lang. Ugaring wara gid signal rugto sa norte kang Antique, gani nga wara gid ti balita kon ano run to ang natabo kananda. Ang istasyunan kang radyo kag mga katawhan sa gobyerno kag mga pumuluyo nagahulat man maman-an kon ano ang nagkaratabo sa norte. Mga kaagahun kang sunod nga adlaw may balita pero gamay lang. Duro nga mga kahoy ang nagkaratumba sa dalanun paagto sa norte, kag indi maagyan. Wara pa gihapon signal gani indi makontak ang mga tawo. Nagtinguha gid nga malab-ot sanda rugto. Ang una nga balita amo nga grabe ang epekto sa Tibiao kag Barbaza, kag ang kinahanglan nanda amo ang tubig, kandila, pagkaun, kapay.
Sa mga sunod nga mga inadlaw duro run nag-arabot nga mga balita. Mga apat kag tunga man ka adlaw nga wara ti kuryente. Mainit. Wara load ang cellphone. Madulum. Naga-agto kami sa banwa agud magpa-charge kang telepono, computer, sulo. Agud makakontak sa iban, kag may sanag sa balay sa gabii. Sige ang pamati sa radyo nga nagabalita kon ano ang sitwasyon sa mga lugar sa norte nga naapektuhan. Kasubu pamatian kang mga nagkaratabo sa kada banwa nga nawaswasan gid kang mabaskug nga bagyo. Kang duro run nagguruwa nga mga impormasyon, duro man ang naghurulag agud makatipon kang mga butang nga dapat itugro sa mga naapektuhan, parehas abi kang mga pagkaun, bugas, tubig, panaptun, kag iban pa.
Kabay nga sa duro nga mga bulig, matugruan kang paglaum ang atun mga kasimanwa nga naduraan kang duro nga mga butang sa andang kabuhi, ilabi run gid ang mga napatyan kang mga pinalangga sa kabuhi kag nagub-an kang balay.
* Litrato: HImo ni Melissa Arandia halin sa http://justdoodle.me/tag/rain/.