Usog
ni Linda C. Arnaez-Lee
Alas kwatro sa hapon. Nagapanahup gid si Loring kang bugas kang mag-abot si Margarita nga mahuram man kang bugas.
“Ay, ti, ano gali dya bay hay ginhuram ko man lang dya kanday Manding Sopyang? Lima lang man dya ka litsi,” ang baribad ni Loring nga nag-untat ka tahup kag sigi ang pamili kang mga pasi sa bugas.
“Ah, ti, sigi lang. Anhun mo ra hay wara kaw man gali ti bugas,” ang hambal ni Margarita nga daw nahulog ang pungyahun.
“Pira run abi ka adlaw ang uran kag wara ka pagaling,” ang dugang nga paathag ni Loring. Pagbalikid na wara run si Margarita, nakapanaog run dya sa hagdan. “Baw! Si Margarita nga dya may pagkaaswang gid. Nagahambal ta pa gani, nanginduraan run,” ang kumod ni Loring.
Si Margarita sangka maambung nga babayi. Ang ana irong daw kinimpit sa pagkaturuong. Kon itungtong mo ang sugi kang posporo sa mabalud kag marabong na nga mga miruk, indi dya mahulog. Ang ana mga bibig daw bulak ka tampuranga sa kapula. May darwa man dya ka yupuk sa ana maputi nga bagiing sa tagsa tana magyuhum. Mataas dya nga bayi kag daw gitara ang korti kang anang lawas. Manami pa magkanta dyang si Maragarita. Tana pirmi ang nagapanguna sa mga kantahanay sa anda baryo. Piro sa idad nga traynta-i-syiti anyos, wara giyapon ti bana si Margarita. Wara ti may nangahas magpangasawa kana bangud ginabantog tana nga aswang.
Si Loring nga nagauli sa pihak nga banglid, sangka kapitan sa anda baryo. Bantog man nga maisug kag wara ti ginakahadlukan ang ana bana nga si Pabling. May tatlo sanda ka mga kabataan nga sanday Ontoy, Diding kag Inday. Trisi anyos si Ontoy, napulo si Diding kag pito ka tuig si Inday.
Pagkagabii, nagsakit ang busong ni Diding. Ang hambal na, ginbugno man lang tana ni Margarita kang nasug-alaw na dya kaina nga mahuram daad kuno kang bugas.
“Pat-ud gid nga si Margarita ang nag-usog kana,” ang hambal ni Loring samtang ginabanyusan na ka luy-a ang busong ni Diding.
Nagwarus si Pabling pagkabati na ka dya. Dalidali nga nagtaklus ka anang talibung hay surungon na kuno si Margarita.
“Ay, Pablito, pagkalma! Indi magpadali-dali hay nabutang sa ital-ital ang kabuhi kang atun bata. Kinahanglan natun anay ipabilid dya kay Mal-am Dikoy para maman-an kon sin-o gid ang naghalit,” ang hawid ni Loring sa ana nagabalingaso nga bana.
“Ay, wara run ti iba! Tana man lang ang ginakuno nga aswang rugya sa atun baryo. Wara mo abi ginpahuram ka bugas mong,” ang may pamasol nga hambal ni Pabling.
Imbis nga magsurong kay Margarita, nag-agto si Pabling sa sinaha para ipabulong si Diding kay Mal-am Dikoy.
“Kinahanglan nga mapahidan kang dugo kang aswang ang busong ni Diding, para malubad ang usog,” ang paathag ni Mal-am Dikoy kang ginluy-ahan na si Diding. “Supug nga aswang dya. Dalum ang sabid na!” ang hambal ni Mal-am Dikoy nga nagaulung-ulung.
Pag-abot ka tungang-gabii, ginbaid ni Mal-am Dikoy ang ana saway nga kutsilyo nga nagabawud ang korti. Samtang ginabantayan ni Pabling si Diding, naglibot si Mal-am Dikoy sa balay nga daw sa may ginalagas. Sigi man ang urangul kang mga ayam sa palibot.
“Tay, may nagabutung kang kahig ko!” ang wangal ni Diding nga hugut ang kapyut sa anang tatay kag ginatudo ang lubo nga tinabuan kang salug kag harigi.
“Ay, nga linti kaw nga aswang kaw! Magpakita kaw kon tuod ikaw nga masupug. Ako ang atubanga, indi tana paghaliti ang bata ko!” ang hangkat ni Pabling sa aswang.
Gulpi nga nagbukas ang gawang. Dungan kang paghipus ni Diding, amo man ang paglinung kang mga ayam. Nagsulud si Mal-am Dikoy nga ginapamahulay kang balhas kag bitbit ang kutsilyo nga may dugo. Natapos na gid man ang pito ka libot antis na mabuno ang aswang. Dalidali nga ginpahid na dya sa busong ni Diding. Daw sa ginpahidan man ang kasakit nga ginabatyag kang bata.
Burubhay, naglisinsya si Pabling nga mauli. Ginhawidan dya ni Mal-am Dikoy.
“Dilikado nga mag-uli kamo sa kagab-ihun. Kon masug-alaw mo ang aswang kag tana ang una makabugno kanimo, mapatay ang bata mo,” paandam kang surwano.
“Ay, ti, kon una gid man tana magbugno kanakun, patyun ko run lang dayon tana kon mapatay man lang ang bata ko!” sabat ni Pabling nga nagaugtum ang unto.
“Para maluwas kamo sa kataragman, rugya gid lang kamo magpalipas kang kagab-ihun. Mabudlay ang imo pagahimuon,” ang laygay ni Mal-am Dikoy.
Wara ti mahimo, nagpaaga run lang sanday Pabling kag Diding sa balay nanday Mal-am Dikoy.
Pira ka adlaw nga wara makita si Margarita nga nagalagaw sa anda baryo. Suno sa mga hinuring-huring, may bahul dya nga pilas sa tuo nga abaga kag maluya nga nagabatang sa sulud kang andang balay.
- Katapusan -