Piso sa Plasa kang Molo
ni Salvacion Maldecir
Kanami gid kang istoryahanay namun ni Celia nga abyan ko samtang nagapanaw kami pauli sa dalanun ka plasa kang Molo sa syudad kang Iloilo. Hinali may sangka bata nga laki nga nagparapit kag naghando ka anang palad. Sa akun panuruk, mga pito ka tuig kadya ang ana idad.
“Manang, ako gali si Onyok. Pwidi ako ka pangayo ka piso? Ibakal ko lang daad ka pagkaun hay wara pa ako ka igma,” ang pangayo ka bata kanamun.
Nagturukay kami ni Celia.
“Wara kami dya ti piso. Mapanaw lang gani kami pauli bisan ano kainit hay wara kami ti piriliti,” ang sabat ni Celia kay Onyok.
Gindaragkul namun ang amun mga tikang sa pagpanaw. Amo man nga lagas ni Onyok kanamun nga sigi gid ang pamirit nga tugruan kang piso.
“Manang, sigi run piso lang. Gutum run gid ako.”
Gulpi lang nagpundo sa pagtikang si Celia. Gamayan lang raad makasubsub si Onyok.
“Indi kaw gid mag-untat? Nakita mo ra ang pulis nga nagatindug sa pihak kang karsada? Tiyo ko ra! Ti, gusto mo ipadakup ta kaw kana? Indi kaw run kauli sa balay nyo ….”
Wara pa ka tapos hambal si Celia, nagkuyampad run sa pagdalagan si Onyok hasta nga nadura tana sa amun panurukan.
Kang masunod nga adlaw, nagtuhaw liwat si Onyok agud mangayo kang piso. Sa ikarwa nga ingkwintro, wara run kami ti nasiplatan nga pulis sa pihak kang karsada. Gani nagpangisug si Onyok kag pursigido run gid nga makabaton ka piso.
“Miga, dasiga nga panaw hay mangita ta pa ka mga bata nga idugang sa atun darapliun pag-uli ta sa balay. Ginagutum run gid takun,” ang pabati-bati nga pamahug ni Celia. Dayon na balikid kay Onyok kag hana nga dakpun.
Naluoy ako sa itsura ni Onyok nga nagasala-sala, indi na maman-an kon diin ayon masirit ka dalagan sa sobra ka hadluk. Umpisa kato wara run namun tana makita sa plasa.
Pagkasunod nga mga inadlaw, si Lolo ruman ang amun nasug-alaw sa plasa ka Molo nga nagapangayo man kang piso. Maniwang ang panglawasun kag mahinay magkalihuk si Lolo nga siguro mga sitinta anyos ang pang-idadun. May dara tana nga bahul nga payong, pariho kang ginagamit ka mga nagabaligya ka pisbol sa kilid kang dalan. Ginlambatan na kami nga nagadupa-dupa gamit ang bahul nga payong. Daw pariho lang bala kon nagasipal kita kang lantay-lantay kauna kon magmura ang bulan sa kagab-ihun.
“Mga gwapa, may piso kamo dyan? Tugrui nyo man ako, ay, para sa akun apo!” ang pakitluoy ni Lolo kanamun.
Nahangyus ako kay Celia nga gulpi lang nagdalagan paaagto sa pihak nga dalan nga wara naghambal. Ti, ako run lang ang nag-istorya kay Lolo. Sa amo to nga tion wara gid ako ti bisan ano nga pagkaun nga pwidi ko mapaambit kana. Indi ko man gusto nga kwarta ang itugro. Ginpaathag ko kay Lolo nga wara ako ti piso. Nagyuhum-yuhum ako kang nabatian ko ang sabat na kanakun.
“Sigi lang, ah. Gwapa kaw man gihapon.”
Natingala ako nga bisan sa amo na ra nga sitwasyon, nahimo na pa mangdayaw. Matawhay ako nga nakalubas. Ang pagkamainubusun ni Lolo nagtugro kanakun kang dugang nga kaaram kon paano maghulat kang bugay nga igatugro para kanakun.
Wara ko napunggan ang pagharakhrak kang naabtan ko ang akun abyan nga nagapungko sa bangko nga haros indi makatusngaw sa sobra nga kahapuon halin sa pagdalagan.
“Miga, naiwan timo man?” ang pamangkot ko kay Celia. “Naga nga ginsilutan mo ang kaugalingun mo sa pagdalagan haw?”
“Ay, abaw, Miga! Wara timo kato nahadlukan nga nagdupa-dupa gid tana si Lolo para lang mangayo ka piso? Abi ko takun mangbakol tana kon indi mo pag-itugro ang ginapangayo na.” ang sabat ni Celia kanakun.
“Ay, sus! Wara mong! Wara man namirit si Lolo kag ginpalubas na man ako sa aragyan. Sa sunod, tugruan gid lang natun tana kang pagkaun,” ang suhistyon ko.
Nag-abot ang tion nga nasug-alaw ko liwat si Lolo. Natingala ako nga bisan nakita na run ako, wara tana nagtindug sa anang ginapungkuan nga bangko. Ang bahul nga payong nga pirmi na bitbit nabutang sa anang kilid. Masubu ang anang bayhun.
Tabuan man nga nakabakal ako kang monggo insimada kag C2 nga irimnun nga may sabor kang mansanas. Pamahawun ko raad samtang nagasakay sa sarakyan pauli halin sa iskwilahan. Gintugro ko dya kay Lolo. Malagday na nga ginbaton kanakun ang pagkaun kag nagpasalamat.
“Salamat gid, gwapa,” ang sabat ni Lolo. “Paborito gid dya raad kang apo ko ang C2.” Nagalumaw-lumaw ang mga mata na.
Kag rugto ko naman-an nga apo gali ni Lolo si Onyok. Nga wara run namun makita ang bata hay nagmasakit dya kag napatay bangud sa kagutum. Ilo run sa mga ginikanan si Onyok gani si Lolo ang nagsapupo kana.
Mabug-at ang akun buut nga nagtalikod. Ano ayhan kon tanan kami nga ginparapitan, nagtugro kay Onyok kang piso nga ginapangayo na kang buhi pa tana?
- Katapusan -