Uyas kang Paray
Ikapito nga Bahin
Ang paghulat kang ani
Mahil-ub ang taramnan sa bulan kang Hulyo. Pero ang panggas sa kaingin nagakabsugan run. Nagahana run nga magpamulak ang paray kag nagadara kang bunga. Maamat-amat run ra kang gurang hasta sa puspuson sa Agosto.
Ang Agosto ang pinakahuga nga bulan. Ang kutud tana kang mangunguma nga wara ti panggas, mahulat gid kon san-o tana makapatubas. Pero kon may aranyun nga panggas, nagabulig ka ani para nga may suhol. Kag paagi karia makakaun man kang bag-ong ani. Ang sa ubus nayon nga mga mangunguma, wara ti panggas gani mahulat gid sanda sa andang paray nga gintanum.
Ang bulan gid kang Agosto amo ang taghuruga kang mga mangunguma rudto sa bukid, hay wara ti bugas nga ibul-an. Ang kutub nga may ibul-an kang kayos, nagapangayo sanda para isal-i sa kan-un. Malingin man ikaw kang kayos nga ria kon indi kaw makamaan mag-obra kang kayos. Pirmi lang nagauran kag nagabagyo, huga ang laswa, kag wara ti kararuton nga ube, kamote, ukon kamote nga kahoy. Maiwat ang saging tungud hay pirmi lang nagauran. Kon kaisa ang saging nga pungo, bisan badbad pa anang bunga ginatuba kag tangkun. Ginatawag nga badbad tungud hay kon iutdun mo ang saging nga gintanuk may buho sa tunga. Sa atun pa, ang saging wara pa magkipot anang sulud, pwerte ria ka las-ay kag asin lang idapli mo hasta lang nga makaun. Mayad tana ria sangsa magutum ang tanan nga wara ti sarang nga ikan-un. Wara man ti mais hay tag-ururan. Pinakapuraut ria nga bulan ang Agosto rudto sa uma.
Daw ano kalisud ang pagpangabudlay kang mangunguma antes makatig-ang. Duro nga balhas sa pagpangabudlay. Uran kag init ang ginsuray. Ti, amo ria nga daw maano ang mga ginikanan sa pagpadumdum sa kabataan nga, “Maluoy man kamo sa grasya, indi ninyo pag-usiki hay duro ang kabudlay ko karia antes makatig-ang kita.”
Pag-abot sa bulan kang Septyembre, may mga ani hay ang iba nakatanum kang dumali. Mentras nga nagaani, ang iba nga paray amo pa lamang nagakabsugan. Ang paray nga lubang nga sa bulan kang Nobyembre pa anang ani.
Sa bulan kang Oktubre ang ani kang paray nga Kalubad rudto sa parti Norte. Ang mga tawo nagapangayaw sa pag-ani rudto hay nauna sanda ka paani. Ang mga tawo nagadugok sa pagpangani kon sa diin may aranyun.
Sa bulan kang Nobyembre, ang ani kang Lubang bukun gid ti lapad. Ti kon sin-o lang ang may tanum nga Lubang amo lang ang makapaani.
Sa bulan kang Disyembre ang bahul nga ani. Haros sa bilog nga Antique, nagaani kang paray nga Makan.
- Sundi ang kasugpon -