<![CDATA[DUNGUG KINARAY-A INC. - Mark Anthony Q. Orquejo]]>Sat, 04 Nov 2023 13:13:25 -0400Weebly<![CDATA[Nasikagan nga Damgo]]>Tue, 10 Jun 2014 03:07:10 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/nasikagan-nga-damgo1
Picture

Nasikagan nga Damgo
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Duro nga mga pagkaun kag marahalun nga mga irimnun ang nakabutang sa sangka malabug nga lamisa sa atubang ni Pagal.

Si Pagal sangka hangaway nga nagpirde sa sangka kapre nga lawid run nagahalit sa mga pagkabutang kang hari ilabi run gid sa anang mga bulawan. Bilang pagpasalamat sa kaisug nga ginpakita ni Pagal, ginhimo tana nga kapitan kang mga suldado kang hari kag kana ginsarig ang bug-os nga manggad kang ginharian.

Sa sangka pagmisuk, gulpi nangin matawhay ang kabuhi ni Pagal. Ang tanan na nga kinahanglan lagi-lagi ginatugro kag ang pagtahod kang mga pumuluyo wara ti kabudlay nga nabuul ni Pagal. Ginkilala tana nga isara sa mga pinakaimportante nga personalidad, pangarwa lang sa hari. Kag sa amo dya nga balita, gindumtan tana kang reyna kag gusto tana ipapatay.

Pira ka adlaw ang nagligad, ang ginharian ginsalakay kang mga pirata. Pero antis sanda makasulud sa salsalun nga pwerta kang palasyo, pirang nahut run lang ang nabilin kananda. Si Pagal, bilang kapitan kang mga suldado, nag pahimo gali kang maduro nga mga tigalbong sa palibot kang palasyo. Gamay lang ang nausik sa mga baslay kang pana ka mga suldado hay kalabanan sa mga pirata nahulog sa tigalbong.

Nagdugang pa gid ang pagbilib kang hari kay Pagal kag gintugruan tana kang titulo nga prinsipe kang palasyo hay ang hari wara ti kabataan. Nagdugang run gid ang bukal kang dugo kang reyna kay Pagal. Halos adlaw-adlaw ginasumpa na si Pagal nga mapatay.

Bilang prinsipe, nangin mabinuligun si Pagal sa obligasyon kang hari sa mga katawhan sa ana ginharian. Nagin mayad kag mabuut si Pagal sa mga tawo kag bilang balus ginpalangga gid tana kang mga tawo. Sangka bes, nakita kang reyna si Pagal nga nagaimaw sa hari libot-libot sa palasyo. Sa anang pinsar, indi na dali-dali mapatay si Pagal hay tungud maabtik dya manilag. Gani sa huna-huna kang reyna, ang hari run lang ang anang patyun paagi sa hilo, hay kon sa oras nga matabo ang ginaplano na, nakasigurado tana nga si Pagal ang pagahan-an.

Ginplastar kamayad kang reyna ang anang plano. Nagpahiwat kang punsyon ang reyna para sa hari. Duro ang mga bisita ang gin-imbitar sa nagkalian-lain nga ginharian. Kang nag-umpisa ang okasyon, ginlihog kang reyna si Pagal nga darhan kang pagkaun kag paborito nga irimnun ang hari sa anang lamesa. Bilang pagtaha sa reyna, ginsunod dya ni Pagal nga may yuhum.

Gindara ni Pagal ang pagkaun sa hari kag naghambal, “Mahal nga hari, ang dyang pagkaun naghalin sa mahal nga reyna. Sa pagdawo ko kadya, may nabatyagan ako nga kaugut halin sa reyna, bukut tungud kanimo kondi kanakun. Nagakahadluk ako nga basi sa pagkaun mo kadya may kun ano nga matabo kanimo. Makasiguro ako kang mayad mo nga kahimtangan kon islan ko dya nga pagkaun.”

“Indi run kinahanglan,” hambal kang hari. “Tawga ang reyna nga mag-agto rugya kag imawan na ako sa pagkaun kang dyang mga pagkaun.”

Ang reyna napiritan nga mag-imaw kaun sa hari para mapakita nga inosente tana, pero antis sanda magkaun ang hari may ginhimo nga anunsyo.

“Ang kadyang gabii,” ang umpisa kang hari, “ang urihi nga gabii para kanamun. Kon ano man ang matabo kadya, sa masunod nga adlaw, ang gahum ko bilang hari ninyo ginatugro ko kay Pagal. Nagapati ako nga ang dyang kaharian mas mangin mabaskug pa sa duro pa nga mga tinuig.”

Kag dayon ang hari nagkaun kag nag-inum kaimaw kang reyna. Napatay sanda sa atubang kang andang mga katawhan. Sa pag-abot kang aga, gintugruan nanda kang katumanan ang mando kang hari parti kay Pagal. Naghiwat sanda kang seremonya sa pagkorona kay Pagal bilang bag-o nga hari.

Kang hana run nga itungtong ang korona sa ulo ni Pagal, gulpi lang naglinug. Gulpyada lang si Pagal natapungawan. Gin-uyug gali ni nanay na ang anang katre hay adlawun run kag si Pagal wara pa kahimus para sa pamahaw kag urihi run tana sa klase. Nautod ang pantasya nga damgo ni Pagal.

- Katapusan -
* Litrato: Halin sa http://www.rottentomatoes.com/quiz/the-thomas-crown-affair-quiz/.
]]><![CDATA[Kleopatra]]>Fri, 09 May 2014 22:11:28 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/kleopatra
Picture

Kleopatra
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Kang adlaw nga nangin akun ikaw
Ang tanan nag-untat luwas lamang sa pitik kang akun tagipusuon
Sa lawas mo nga nagakurbada
Ako nahadluk nga ikaw ipakaput sa iba.

Tungud kanimo ako nangin matandus
Sa pagtaris bisan pa nga nagatagiti ang init
Masunog man ang akun panit, premyo ko dya nga matam-is
Wara ako ti labut sa itugda kang iba basta ikaw ang akun imaw.

Kaisa, sa mga dalanun nga batsihun,
Ako nagakadusli kag ang mga batiis nagakaragisi
Pero wara ko ikaw mabatian nga nagkadlaw ukon namuyayaw
Imo ako gin-imawan sa pag-agwanta kang tuhod ko nga nagapurula.

Haros sa adlaw-adlaw nga ikaw akun ginaimaw
Wara ako nakabati kang reklamo kag alburuto
Ikaw mahipus nga nagaimaw kanakun bisan diin ako darhun
Kang lagawan ko nga mga dapa-dapa.

Ang oras nga ginatugro mo kanakun
Indi mabayluhan ni bisan sin-o
Wara ti tion nga ikaw nangindi kanakun
Ano pa abi ang sagapun ko kon ang tanan rugyan ron kanimo?

Sa atun malawig nga pag-imaway
Indi run bag-o kanakun kon ikaw may ginabatyag
Makaptan ko lang ang imo mga alima
Gulpyada mangin doktor ako kanimo
Sa pagtugro kang lagi-lagi nga reseta para indi run ikaw matam-an pa.

Nangin parte run ikaw kang akun kabuhi
Lat-an mo run ang mga lugar nga akun gusto
Sa mga tinuig nga nagtinir ikaw sa akun ingud
Makabig ko nga ikaw kag ako bagay gid kag sigurado.

Gani kon mag-abot man ang adlaw
Nga ang atun pag imaway malunay, indi ako magakasubu
Hay ang imong presensya kanakun asta san-o nga magamarka
Kabigun ko nga manggad ang mga memorya natun nga darwa.

Indi ko ikaw malipatan
Hay ang akun tagipusuon imo run gin-angkun
Asta san-o ikaw akun dumdumun nga sa parte kang akun kabuhi
May na kilala ako nga kleopatra,
Ang manami kag masarigan ko nga bisekleta.
* Litrato: Himo ni William Etty halin sa http://www.bbc.co.uk/arts/yourpaintings/paintings/cleopatras-arrival-in-cilicia-102500.
]]><![CDATA[Sanday Abe kag Batoy]]>Sat, 26 Apr 2014 17:13:39 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/sanday-abe-kag-batoy
Picture

Sanday Abe kag Batoy
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Kang una nga panahon ang pagpamasyar mas romantiko kag sinsero. Matam-is ang dapya kang hangin sa mga harana nga nagaituk sa talinga kang mga daraga. Ang mga soltero nagairidlak ang mga buhok sa pamada kag nagapangantuos kang makairingganyo nga agwa.

Si Batoy bilang sangka pamatan-un indi inosente sa dyang mga butang. Masami sa adlaw nga may klase, si Batoy nga dya wara nagasulud sa eskwelahan. Kondi makita sa tubaan, laban-laban rugto sa balay kang daraga nga ana ginapamasyaran.

Bisan marayu ang distansya kang balay ni Batoy sa ana ginapamasyaran, daw sa wara lang dya kana. Halos kada gabii nagapamasyar tana.

Medyo istrikto ang ginikanan kang dyang babaye, gani si Abe, ang libayun kang ginapamasyaran ni Batoy amo ang nagaispiya para indi madakpan si Batoy kag ang anang magurang. Nangin mayad nga ispiya si Abe amo gani nga kada pamasyar ni Batoy sa anang magurang, ginatugruan na dyang si Abe kang duro nga dulsi kag mga pagkaun. Pulo ka tuig ang antad ni Batoy kay Abe amo nga daw bata iki pa ang paminsarun ni Abe. Dulsi kag tinapay lang ang anang kalipayan. Nangin manami ang pagpamasyar ni Batoy sa magurang ni Abe. Kampante man si Batoy nga indi madakpan tungud nga manami magbantay si Abe.

Nag-abot ang mga inadlaw nga nag-untat ang pagpamasyar ni Batoy sa magurang ni Abe. Natingala man si Abe kag medyo nasubuan hay wara rin ti may nagatugro kana kang dulsi kag pagkaun. Ginpamangkot ni Abe ang anang magurang pero wara man ti may nabuul nga sabat. Sa pinsar ni Abe basi gin-indian ni manang na si Batoy.

Matapos ang pira ka semana nagpakita liwat si Batoy. Nag-agto liwat si Batoy sa balay nanday Abe pero indi para mamasyar kundi para mamalaye. Imaw ang mga ginikanan ni Batoy, nag-istorya sanda kang ginikanan nanday Abe.

Rugto ginsaysay ni Batoy nga gusto na paskalan ang isara sa mga daraga kang ginikanan ni Abe. Sa pinsar ni Abe, nakasiguro tana nga si manang na ang gusto pakaslan ni Batoy. Kang nabitian na ang ngaran nga ginmitlang, nahangyus gid si Abe. Ngaran na ang nabatian na nga ginmitlang ni Batoy. Dugang pa gid kang anang pagkahangyus nga wara nakigbais ang anang mga ginikanan.

Nagsugtanay ang magpiyak nga partido. Si Abe nga nagparamuti, wara ti mahimo hay nahadluk man tana magsupak sa anang ginikanan. Sa amo man to nga mga tion, grabe ang kaugut ni Abe sa dulsi. Sa dulsi lang gali matapos ang anang pagkadaraga.

Ginpreparer ang tanan kag natabo ang kasal. Sa bata nga pang-edadun nakapamana run si Abe. Wara ti gugma ang pag-umpisa tukod kang pamilya nanda sa pamisarun ni Abe tungud hay wara man gani tana ti gusto kay Batoy pero tungud sa anang mga ginikanan natabo dya nga mga butang. Natapos ang kasal kag nagpuyo sanda sa sangka balay bilang mag-asawa.

Nahadluk si Abe sa una nga mga gabii nga nag-imaw sanda ni Batoy. Tama pa ka inosente ang anang paminsarun. Sa sobra na nga kahadluk, nagsuksok tana kang sako nga puroy para pangontra sa tuyo ni Batoy mag-abot ang gabii.

Bilang mag-asawa, pasensyoso nga naghulat si Batoy. Ginpakita na nga bisan wara ti pagpalangga si Abe kana, sinsero tana sa pagpakasal kay Abe. Nangin matandus tana nga bana.

Sa sige-sige nga dalagan kang panahon, dya nanutaran ni Abe. Rugto nag-amat-amat tubo ang anay wara sa baratyagun ni Abe kay Batoy. Nagtubo ang gugma. Ginbaton nga wara run ti kahadluk ni Abe nga bana na si Batoy.

Sa andang pag-imaway bilang mag asawa, gintugruan sanda kang nagakirinapol nga grasya. Walo ka mga kabataan ang gintugru kananda. May tatlo sanda ka mga babayi kag lima ka mga lalaki, kag ang nagsulat kadya amo ang ikapito.

Masami kon maglabay ang dyang istorya ni Nanay sa akun paminsarun, makayuhum gid ako. Sa akun paminsarun, nagakuon ako kaisa, “Mayad lang gid nagdayunay ang dyang darwa, kon natabuan wara daad kami nga walo rugya.”

- Katapusan -
* Litrato: Himo ni N. Miranda Jr. halin sa http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/New_Intermediate_Tagalog/Intermediate_Thematic_Lesson/Lessons/Pagliligawan/Pagliligawanfs.htm.
]]><![CDATA[Pangupras sa Banglid]]>Wed, 12 Mar 2014 02:05:40 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/pangupras-sa-banglid
Picture

Pangupras sa Banglid
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Sa tyempo nga nagakarapol run ang mga bunga kang niyog sa kabanglidan marapit sa amun balay, amo ang tyempo para kanamun sa pagpangupras. Ako kag ang akun mga amigo nagasinaku man sa pagbaid kang binangon, ruluk-ad, kag wasay. Nagakalangkag gid kami nga makita ang mga binarayubay nga nagakarapol sa kada puno kang niyog. Nagakahulugan lamang dya nga bahul ang amun ginansyahun.

Sa adlaw nga Sabado kon san-o wara kami ti klase, aga pa kami nagatukad paagto sa bukid para umpisahan ang pagpangupras. Sa amun pagtukad, nagadara kami kang pistil kag mga kutsara para sa mga butung nga amun masapwan nga amun ginapamahaw.

Indi mahulas ang pagpangupras sa bukid, ilabi run gid kon nakaplastar dya sa banglid. Mabudlay ang magsaka sa niyog kag sa kada barayubay nga mahulog, sarasara dya namun nga ginapamurot. Ang iba masami indi run makita hay nagariligid sa banglid kag kon sa diin lang gaturupa. Bakiras kag mga kagat kang lasga ang masami nga baylo kang mga binarayubay nga lahin sa kada puno nga amun ginasaka.

Kon maubos run namun ka pamuul ang mga lahin, ginatumpok namun dya kag ginaamat-amat wasay nga daw nagabis-ak kang kahoy. Ang iba nga imaw namun, nagasinaku man sa pagpangluk-ad kag kaun kang buha kang niyog. Makarilingaw ang obra hay wara ti patay ang amun kadlawanay kag istoryahanay. Ang amun mga bayo nga limpyo antis magtukad, daw sa mga trapo run tungud kang mga mantsa kag balhas. Wara ti sapayan ang kakapoy hay kaimaw ang mga amigo. Sa kahapunanun kon matapos run ang pagpangluk-ad, amat-amat kami nagadulhog sa kabanglidan pauli sa balay kag magpahuway. Makapoy kag masakit ang kalawasan hay ang pagsaka sa niyog indi lahug-lahug. Pero sa mga sinako nga amun dara nga buta kang kupras, ang pagparanakit kang kalawasan kag kakapoy daw sa wara lang sa bungug namun.

Sa masunod nga aga, ginabulad namun ang amun kinuprasan sa initan. Ginaladlad namun ang mga makan sa ginaraban nga taramnan kag sarasara ginapakaya ang mga linuk-adan. Swerte gid kon nagatagiti ang init hay madasig magmara ang binulad. Pero kaisa ang tyempo kamaan gid manunlog. Kon sa san-o nakaplastar run ang tanan, amo man ang pagpusdak na kang uran. Imbes nga gamay run lang daad ang obra, ang uran nagapadugang pa kang buruhatun. Pero bisan ano pa ang matabo ang amun kupras mamara man sa gihapon.

Ang pagbaligya kang kupras amo ang isara sa pinakanami nga adlaw para kanamun nga mag-amiguhay. Gani ginapili gid namun ang manogbakal nga mataas magtugro ka presyo. Ang kantidad nga amun mabuul sa kupras, ginahururay namun nga patas kag dayon diretso sa tyangge kag magpakabusog. Ang kinitaan namun wara namun ginaubos para sa amun kaugalingun lang. Sa amun pag-uli sa balay, ang tagsa-tagsa kanamun may bitbit nga plastik nga may pagkaun. Kag kon may bilin pa ang kwarta, dya ginabakal kang beer ni tatay kag tuba ni nanay.
* LItrato: Himo ni Emily Miller halin sa http://www.kauaiwatercolors.com/watercolor-detail.php?watercolor_id=200.
]]><![CDATA[Ang Kabuhi kang Pangayaw]]>Tue, 04 Mar 2014 22:29:05 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/ang-kabuhi-kang-pangayaw
Picture

Ang Kabuhi kang Pangayaw
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Kaluya kag kahidlaw ang masami nga nagaabi-abi sa kabuhi kang sangka pangayaw. Ang reyalidad nga marayu sa pamilya kag mga abyan nga kaimaw halin kang kabataan, nagatugro kang kapin-ut sa naluyahan nga baratyagun. Indi basta-basta ang mga pagtiraw nga ginapangatubang kang sangka pangayaw. Duro ang mga butang nga dapat paayunan kag intindihun bisan pa nga kon kis-a daw sikwawi sa anang pagpati.

Ang pagpakig-angay kang pangayaw sa ginatawag nga kultura kang iban daw sangka mapait nga bulong nga pirit ginapainum para bisan paano indi matam-an ka pagpangabudlay. Wara ti labut pa ang mga nagakalain-lain nga pagsinarayo kang mga tumanduk nga ginahimuratan intindi kang sangka pangayaw para malikawan ang gamo.

Sa paglantaw kang iban, matawhay ang kabuhi kang nagapangayaw ilabi run gid sa mga pungsod nga mauswagun. Masadya nga mga litrato lang ang makita kag mga yuhum nga daw wara lang ti problema. Ang indi nanda makita ang mga pag-antos kag pagsakripisyo nga ginabatas adlaw-adlaw. Wara nanda maintindihan nga ang pagpangayaw indi lang para maglagaw-lagaw.

Sa pihak nga bahin, swerte gid nga sa kadyang moderno nga panahon, mahulas kag madasig ang komunikasyon. Madasig bulngon ang nahidlaw nga baratyagun. Ang kamingaw nga ginabatyag nagahagan-hagan sa kada tion nga ang pamilya, amigo, kag amiga makapangamusta. Masami amo gid dya ang mga butang nga nagatugro kaisug kag kabaskug sa kabuhi kang sangka pangayaw. Nagatugro dya kang inspirasyon sa andang matag-adlaw nga hirikuton.
*Litrato: Himo ni Van Gogh halin sa http://steeplemedia.com/blogs/junk_drawer/archive/2008/04/04/mystery-painting-continued.aspx.
]]><![CDATA[Baso kang Paglaum]]>Thu, 20 Feb 2014 23:31:56 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/baso-kang-paglaum
Picture

Baso kang Paglaum
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Ang determinasyon kang atun tagipusuon indi masukol kang iba luwas lamang sa sara. Duro ang mga tion nga makahambal kita nga daw tama run, indi run kita makaagwanta. Kis-a atun mapinsaran nga indi patas ang pag-abiabi kang kabuhi hay tungud haros adlaw-adlaw ang kasakit kag pag-antos nagaimaw kanatun. Ang paglaum nga anay nagatugro kaisug kanatun nagaamat-amat dura kag kita nga mga katawhan nanglas-ay sa kabuhi nga anay buta kang kalipay.

Pero sa pihak kag tanan, ang atun tagipusuon, nagahimo kang mga pamaagi nga indi kita magliw-as sa aragyan kang kabuhi nga may buta kang kalipay kag determinasyon. Kon ang atun baso kang paglaum nahubsan run, ang atun tagipusuon padayon nagatugro kang kalipay agud indi lang kita maduraan kang paglaum.

Nangin boluntaryo nga matam-is nga panakut ang atun tagipusuon sa tion nga kita naduraan kang pang-unaw sa kasadya kang kabuhi bangud sa kapait kang mga pagtiraw nga atun nasug-alaw. Wara it tion nga ang dyang atun tagipusuon nagreklamo ukon nagtinamad sa mga pagtiraw kang panahon, rason kon andut may kaisug kita nga ginadara hasta kadya.

Ang atun tagipusuon ang pinakamapisan nga parti kang atun pagkatawo. Kon ano man ang mga kasakit ukon mga pagtiraw sa atun kabuhi, ang atun tagipusuon nagabatyag kaimaw natun kag sa anang kada pitik, pagpalangga ang mensahe nga ginapaabot na kanatun.

Sa urihi, ang paghangup magatudlo kanatun nga kon daw ano kanami nga ang tagsa-tagsa kanatun may ana nga tagipusuon nga ginaangkun. Wara it rason nga kita maduraan kang paglaum.
* Litrato: Halin sa http://www.surfexcel.in/wp-content/uploads/grass_with_water_drop_10669171.jpg.
]]><![CDATA[Petromaks]]>Sat, 25 Jan 2014 22:58:46 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/petromaks
Picture

Petromaks
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Athag pa sa akun paminsarun hasta kadya ang sangka butang nga nagtugro kang kasanag sa amun magamay nga balay. Kang gamay pa ako, ang amun balay nabugsok sa atubang kang malapad nga taramnan kag ginapalibutan kang kadulum sa kada kagab-ihun. Ugaring ginaiwagan man dya kang kasanag nga angay kang bulan nga wara’t untat ang pag-ugsad.

Petromaks kadya ang anang ngaran. Nagakalangkag gid ako sa pag-abot kang kagab-ihun hay masaksihan ko ruman ang makarilingaw nga kasilaw kang petromaks. Nagakabanga gid ako sa paglantaw kon paano dya ni Tatay pasigahun. Kon kaisa, nagatiriripon kami nga magburugto sa atubang kang petromaks agud mamati kang mga dumaan nga istorya nanday Nanay kag Tatay. Masami namun pamatian ang mga sugidanun parti sa aswang, gani kada tapos ka istorya, wara run kami nagagwa sa balay hay basi may nagahulat nga aswang sa gawang. Ang akun mga amigo nga nagaagto sa balay agud mamati, daw indi run man mag-uruli.

Wara namun tanto nabatyagan ang kamingaw, hay may petromaks kami nga nagatugro kang kalipay. Sa sulud kang amun magamay nga balay, mga kadlawanay kag istoryahanay ang nagsirbe nga musika sa amun pamatin-an.

Nangin kabahin kang kabuhi namun ang petromaks. Matuod dya para sa mga panimalay nga wara madangati kang kuryente parehas kanamun. Amo gani nga ang petromaks, para kanamun nga mga taga-uma, ginakabig namun nga miyembro kang amun pamilya.
* Litrato: Halin sa http://www.wetcanvas.com/forums/showthread.php?t=545354.
]]><![CDATA[Sal-i ang Maram-an]]>Sun, 19 Jan 2014 00:22:03 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/sal-i-ang-maram-an
Picture

Sal-i ang Maram-an
ni Mark Anthony Q. Orquejo


“Andut nga higku tana ang pusod mo nga rian haw?” pamangkot ni Aling kay Simo samtang nagaparigos sanda sa suba.

“Si Nanay abi mong. Ginagarut na takun ka buga ka minama na kada gabii. Para kuno nga indi magduro ang lugay ko sa busong,” ang pakusmod nga sabat ni Simo kay Aling.

“Ano ra ang minama, mig, haw?” wara’t kalibutan nga pamangkot ni Aling kay Simo.

“Kita mo ra ang mga ginausap kang mga mal-am? Ang Star Margarine bala ra ang surudlan na haw,” sabat ni Simo sa inosenti nga amigo.

“Ah! Nakita ko man ra kay Nanay. Ang Star Margarine nga may sulud dahon kang buyo, apog, maskada, kag bunga? Haros adlaw-adlaw ko nga makita si Nanay nga gausap man kara, pero wara takun gapasugot nga ibuga na sa akun busong hay nabahuan takun. Bunga tana ka agho ang akun ginakaun ko hay bukut baho,” nagangisi nga sabat ni Aling.

“Mayad gali tana imo. Tingala ko man nga limpyo tana imo pusod. San-o pa tana ra matak-an si Nanay magmama man? Gairitum run gani unto na ka mama, hasta ako tana umidun na pa? Kis-a kon di takun ka rigos paagto sa eskwelahan hay adlawun run ko ka bugtaw, gapanapug takun ka minama. Mayad siguro taguon ko ra ang maram-an na bay para maglimpyo man ang pusod ko parehas ka imo,” sabat ni Simo nga may pagkaima kay Aling.

“Siguraduha lang nga indi kaw madakpan kon taguon mo gid man ang maram-an ni nanay mo,” balus ni Aling. “Makatiraw kaw gid ka guripat kon madakpan na kaw. Pagmama man lang daan ang kalingawan nanda karia. Libayun ko gani mong nakatiraw pakdul hay ginsipalan na maram-an ni Nanay. Mas kaaradik pa ang pagmama para kananda kaysa dota.”

“Hambalun ko run lang gali si Nanay nga wara run ako ti lugay hay nagakaun man ako kang bunga kang agho para indi na run ako pag bugahan kada gabii. Imawan mo ko kar-on, mig, ha? Mamuul ta ka bunga ka agho sa bukid para may ipakita ko kay Nanay nga ebidensya kag para maglimpyo run man ang akun pusod,” pang-agda ni Simo sa anang amigo.

“Ayos, mig. May naman-an ako nga burul-an kang bunga kang agho. Indi mo pagsugid sa iba, ha? Basi maubos kag mabalik kaw sa minama ni nanay mo,” nagakadlaw nga sabat ni Aling.
*Litrato: Halin sa http://www.philnews.com/did_you_know/index.htm.
]]><![CDATA[Lugar nga Ginbahulan]]>Mon, 06 Jan 2014 05:00:34 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/lugar-nga-ginbahulan
Picture

Lugar nga Ginbahulan
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Kang bata pa ako, ang mga bungarngar sa binit kang yab-ukun namun nga karsada pirme mahagbasan kang akun espada nga kawayan. Ang mga tumbak-tumbak indi makapangayaw parapit sa amun balay hay nagairinuran ang lastiko kag siit kang kawayan.

Haros adlaw-adlaw kaimaw ko ang akun mga amigo, kag kami ang mga heneral kag suldado kang kasagingan. Pusil-pusil lang tuod nga saging, pero kon makaigo, taguk ang nagapilit sa bayo. Sari-sari ang huni ka lupok kang amun mga pusil-pusil nga saging, hay ang sungaw kang hangin nga nagaguwa sa amun baba bukut pararehas. Kon mahaw-as run namun ang kasagingan, matukad liwat kami sa bukid para magsipal imbes mag-agto sa banwa nga may manami nga plasa.

Ang semento nga ralapakan daw indi angay para kanamum, hay kami nga mga kabataan nabuyo magdalagan sa lauhan. Indi moderno ang lugar nga amun ginaulian. Parayan kag mga maya pula ang amun masami ginakasakuan hay basi mag-abot ang tag-arani kag wara kami ti parti. Pirang-nahut lang ang may kuryente kanamun tungud ang gas mas barato sangsa kuntador.

Sa pihak kang maduro nga mga butang nga wara kami, nagapati kami nga ang mga kabataan sa taramnan ang nakahangup kang ginatawag nga simple kag matuod-tuod nga pagpangabuhi.
*Litrato: Himo ni Manuel D. Baldemor halin sa http://members.tripod.com/galerie_y/images/baldemor1.jpg
]]><![CDATA[Bata kang Taramnan]]>Sun, 15 Dec 2013 04:27:28 GMThttp://dungugkinaray-a.com/mark-anthony-q-orquejo/bata-kang-taramnan
Picture

Bata kang Taramnan
ni Mark Anthony Q. Orquejo


Ang lugar nga akun ginbahulan nakaplastar sa kilid kang malapad nga parayan kag kabukidan, kon sa diin giruk kag dapaw ang masami nga kaimaw ko. Ang amun karsada daw disyerto kon aga sa atubang kang nagadaba-daba nga adlaw. Ang irigasyon kag kasapaan, ginahimo namun nga turugban sa bulan kang tag-ururan, kaimaw kang mga karbaw. Sa tag-arani kang paray, ang mga kanding kag baka nagakalipay hay ang taramnan sa makadali mangin anda nga balay.

Kon ang mga kasapatan nagakalipay, ano pa ayhan kami nga mga kabataan kang taraman. Sipal sa aga nga manami ang puroy, kag mag-uli nga may lusbot run sa hapon. Ang guripat ni Nanay kag balbal ni Tatay ginakahadlukan ko. Pero sa gihapon indi ko maindian nga padudusan ang paklang kang niyog, kaimaw kang mga tap-ingun pero malipayun nga mga kabataan. Amo dya ang kamatuoran kang uma nga amun ginbahulan.

Bugal kag dungug namun nga kami pagatawgun, “Mga bata kang taramnan.”
*Litrato: HImo ni Ysa Gernale halin sa http://villageartgallery.biz/artists/ysa-gernale
]]>