Panguyang
ni Linda C. Arnaez-Lee
Pista-minatay kadya nga adlaw. Mga alas-kwatro sa hapon, nagsaka si Nina sa ikarwa nga panalgan kang andang balay kag bitbit ang darwa ka platito nga buta ka ibos kag kalamay-hati nga ana ikuyang para sa mga kalag. Pagsulud na sa kwarto gintungtong na sa lamisita ang darwa ka platito. Manaog liwan tana para magbuul ka sangka baso nga tubig. Hana run tana manaog kang nasiplatan na sa bintana nga may bayi nga nagapungko sa idalum ka tipolo sa tupad kang andang kusina. Nagatalikod dya kag sa daw may ginahulat. Basi mangalag, sa pinsar na.
Dali-dali tana nga nanaog kag mag-agto sa kusina. Ginsalud na ang baso sa gripo kang andang banga. Samtang nagahulat nga mabuta, ginlili na sa giha kang tadtad nga dingding ang bayi. Dyan gyapon nagapungko kag ginakuris-kuris ang layung nga sanga kang tipolo sa lupa. Ginbalikid na ang nagagabang nga baso kag ginsarado ang gripo. Gintakpan na ka platito ang baso kag gintungtong dya sa banggirahan. Naggwa tana sa kusina para agtunan ang bisita.
Nagbalikid dya kana. Si Nay Inyang gali, ang laon nga pakaisa ni tatay na. Ginparapitan na dya.
“Kaina kaw pa, Nay?” ang bugno na kay Nay Inyang.
“Bag-o pa lang man. Si nanay mo?” ang balos nga pamangkot kana.
“Nagdulhog sa ubus. Naghatud ka pamahaw ni Tatay. Sulud anay, Nay. Pamahaw anay ka ibos kag kalamay-hati,” ang agda na sa mal-am nga laon.
“Kar-on lang kon kaabot si nanay mo. Dya lang ako mahulat,” ang sabat ni Nay Inyang kag padayon nga nagakuris-kuris ka sanga nga layung sa lupa.
“Ay, ti, dya kaw run lang mahulat? Tuay run man gali si Nanay, nagapaagto.” Gintudo na ang nagapasamput nga nanay.
Nagsulud si Nina sa kusina para bul-un ang tubig sa banggirahan. Wara na pa dya mahatud sa ibabaw. Kang hana run tana magsaka, amo man ang pagsulud ni Manding Sayong nga nanay na.
“Nakapanguyang kaw, Ni?” ang pamangkot ni Manding Sayong samtang ginabukad ang dara nga alat.
“Huud, Nay, ihatud ko run lang dya ang tubig. Igo gid dya guro hay nakatunga run ang mga kalag,” ang lahug nga sabat ni Nina.
“Sin-o tana, Ni, sagi mo kaistorya sa idalum ka tipolo kaina? Nakita ta ikaw kaina nga nagakutib-kutib baba mo kag nagakumpas.”
“Ay! Dyan gali si Nay Inyang sa gwa. Kaina pa dyan kara hulat na kanimo,” ang sabat na.
“Ay, iwan-iwan timo, Ni, man? Buhay run tana napatay si Nanay mo Inyang!” ang sabat ni Manding Sayong nga wara misuk-misuk nga nagaturuk kay Nina.
“Ha?! Ka san-o pa?” Kinulbaan si Nina.
“Buhay run. Pagpanaw mo bala kato sa Manila haw. Pulo run ka tuig ang nagligad,” ang sabat ni Manding Sayong nga sa daw indi makapati sa ginsugid ni Nina.
Nagpangligbos ang bulbol ni Nina sa nabatian. Hinadlukan. Indi run dya maghatud ka tubig sa ibabaw. Gin-imawan dya ni Manding Sayong. Ginpatong ni Nina ang sangka baso nga tubig sa lamisita, sa tunga kang darwa ka platito. Dayon budu-budu ni Manding sayong kang ana pangagda sa mga patay.
- Katapusan -