Duaw
ni Linda C. Arnaez-Lee
Alas kwatro ti hapon. Masaku si Godoy sa paghugas kang anang karbaw sa kalog kang mag-agi si Andrade nga may taklus nga maraghut kag may ginauribay nga kawit sa likod.
“Diin maagto, Bay?” ang bugno si Godoy kay Andrade samtang sige ang puhap-puhap kang liug kang anang karbaw nga nalauhan halin sa pag-arado.
“Manawat, Bay”, ang sabat ni Andrade nga sige ang duroy kag wara barabalikid nga naglabay kay Godoy.
“Sige, Bay, masunod lang ko. Bug-on ta kar-on ang tarin-tarin ko nga manok para isumsuman,” ang hambal ni Godoy samtang sige ang hugas sa anang karbaw. Pagtamwa na wara run si Andrade. “Basi nalipdan lang kang mga tubo?” palibug nga hambal ni Godoy sa anang kaugalingun.
Kada hapon, nagakiritaay ang mga mag-amigo nga sanday Godoy, Andrade, Paok, kag Mado pagkatapos mananggut kag manawat kang andang mga tuba. Manumsuman sanda sa kamalig ni Godoy kag magbangkahanay ka istorya. Mabatian pirmi ang mga patik-patik sa ibabaw ka niyog. Mabatian man ang ubo kag igham ni Mado sa ibabaw ka niyog pero kadya nga hapon malinung.
“Basi wara pa sanda ka panaghut,” ang pinsar ni Godoy. Dali-dali na ginbangut ang karbaw sa puno ka niyog rapit sa ugsadan kang anang kamalig. Tiko ang tunga nga parti kang dyang niyog gani daw hilay lantawun sa marayu. Kang hana magsaka sa kamalig, natalupangdan na nga daw may mara nga dugo ayon sa una nga lintang ka kawayan nga hagdan. Basi minama lang. Wara na ginsapak. Nagsaka sa kamalig para bul-un ang ana maraghut. Pagpanaog na, nakita na sa sagwa si Mado nga bitbit ang kawit.
“Bag-o ka pa lang, Bay?” ang pamangkot ni Godoy kay Mado. Natingala nga daw sa maluya si Mado. “Diin run tana ang iba? Nakapanawat run sanda? Wara ko pa garing nabuog ang manok nga isumsuman ta.”
“Wara kaw kamaan, Bay?” gamurudlo ang mata ni Mado. “Nahulog si Andrade sa niyog nga dya!” ginatudo ang niyog sa tupad ka agsadan. “Rugto sanda tanan sa haya na!”
“Ha?! Paano natabo? Nakita ko pa kaina si Andrade!” Nagparangligbos ang bulbol ni Godoy.
“Imposible ria, Bay. Pag-uli natun kabii, nagbalik pa tana liwan si Andrade para magsaka sa niyog. Ti, hay lingin run kondi wara gid pinatawad ka niyog. Patay gid! Kita mo ra dugo sa lintang ka hagdan mo? Daw hadluk man ko gani manawat kadya,” ang paathag ni Mado. Nagpungko dya sa utod nga kahoy kang mangga nga anda ginapungkuan pirmi.
Gulpi naglingin ang ulo ni Godoy sa nabatian. Daw nakainum bahal nga tuba, nagparamuypuy ang tuhod nga nagpungko sa hagdan.
Pagkaligad ka tatlo ka adlaw nga haya, ginlubung ang bangkay ni Andrade. Tatlo man ka adlaw nga wara nakapanumsuman ang mga mag-amigo. Tatlo man ka adlaw nga wara nakaturog si Godoy sa kamalig. Rugto namulaw sa patay, nagahulat-hulat nga magpakita liwan si Andrade kana pero wara dya matabo. Hasta nga nagpuas ang mga inadlaw.
Timprano pa, nagdulhog run si Godoy para managhut, kag pareho kang naandan, nagpanumsuman sanda nga mag-amigo pero medyo maluya hay wara run si Andrade. Daw namag-o sanda tanan. Magluwas kay Godoy, nag-uruli sanda pagkatapos kang pira ka lab-ok.
Nagaparapanago run ang adlaw sa nakatungdan. Nagahinalup run dya kag nagasinadya man ang mga sirum-sirum sa mga katubuhan. Nagkiraw run man ang kalayo sa tutod ni Godoy. Ginsindihan na ang kingki. Nagbatang-batang dya sa papag nga kawayan kang hinali lang may nabatian tana nga ugayung.
Ginbuksan na ang bintana sa anang uluhan. Nagtunog ang ugayung. Nagbangon si Godoy para buksan ang gawang. Naglantaw sa sagwa. Wara ti makita. Madulum run gid ang palibot. Nag-untat man ang ugayung. Nagbalik sa pagbatang si Godoy. Burubhay nag-ugayung liwan kag daw nagaparapit dya. Daw rugyan gid sa ugsadan.
“Sin-o ra?” ang pamangkot ni Godoy. Ginbuksan na liwan ang gawang. Wara ti nakita kag nag-untat liwan ang ugayung. Pagbalik na liwan sa papag para magbatang, nag-ugayung liwan. Nagahuru-huru! Pamatyagan ni Godoy dyan lang sa anang uluhan.
“Linti! Ikaw ra, Bay?!” ang wangal ni Godoy. “Abi paturuga ta man!”
Pero sige gihapon ang ugayung kag huru-huru. Nagbarikutot si Godoy kag gintakpan ang mga talinga kang darwa ka palad para indi mabatian ang ugayung hasta nga naturugan pero kasanagun run.
Pagkaaga, nagparangharok ang mga mata ni Godoy sa pulaw. Nagbangon dya. Ginlantaw na ang ugsadan. Dyan gyapon ang nagmara nga dugo. Pagliso na para magbalik sa sulud wara makahulag si Godoy sa anang nakita. Si Andrade nagapungko sa anang binatangan, sa uluhan ayon. Wara ka hambal si Godoy. Daw sa naudum!
“Tay Godoy! Pwede ka pangayo ka tangkong mo? Apan-apanun ko lang raad."
Si Meding, hinablos na sa pakaisa, nag-agi halin sa iraya. Ginbalikid na si Meding.
“Panglaswa lang dyan!" sabat na kay Meding.
Pagliso na, wara run si Andrade.
- Katapusan -