Hibi
ni Arlene D. Nietes-Satapornvanit
Nakaagi kaw run ka hibi? Andut haw? Kasan-o ikaw urihi naghibi? Andut nagahibi ang sangka tawo? Ang paghibi bala para lang sa mga bayi, ukon pwede man ang mga laki maghibi? Ukon indi gani, ang paghibi bala para lang sa mga bata? Sa mga bingit?
Kon ako ang pamangkuton, ang hibi parti kang atun kabuhi nga indi mo man malikawan. Pwede man dya mapunggan, kag magpisngu-pisngu lang. Ugaring masakit tana ra sa dughan, mata, kag irong. Kon indi mo man pagpunggan kag pagustuhan mo lang ang lawas mo, pwede man kaw ka wawaw kang todo. Ti, amo ra siguro ang tinion nga medyo purupunggan natun ang hibi ilabi na gid kon indi natun gusto nga may makabati kag makakita.
Ang hibi sangka baratyagun nga nagapakita kang kasubu ukon kasadya. Lain-lain nga rason kon andut nagahibi kita. Kag depende man sa atun nga idad. Kang bata pa kita, may mga butang nga nagapahibi kanatun, ugaring kang kita nagbahul ukon nagmal-am run, ang mga butang nga dya indi run makapahibi kanatun. Amo dya ang mga bagay nga pangbata lamang, parehas abi kon may mag-agaw kang imo siripalun, ukon indi kaw pagpaintrahun sa sipal kang imo mga magurang ukon mga imaw sa eskwelahan. Sa atun pagmal-am, may mga parehas man kadya nga mga hitabo ugaring pangmal-an run nga mga isyu. Parehas abi kang mga pamilya nga nagaagaway kang lupa ukon erensya kang anda mga ginikanan, hikaway, takaway, kag iban pa. Makapahibi man gihapon dya siguro sa iban kon wara run sanda ti mahimo.
Ang pagpangamuyo sa Ginuo makapahibi man kanatun. Makuon ako nga ang una natun nga parapitan kon ano man ang nagakaratabo sa atun kabuhi, amo ang Ginuo. Sa kasadya kag sa kasubu, pirmi pinsarun ang Ginuo. Sa pagpasalamat, sa pagpautwas kang kabudlay, kag sa tanan-tanan nga butang, magparapit sa mahal nga Makaako. Bisan maghibi lang sa atubang kang Ginuo, sa sulud kang imo nga kwarto, ukon sa imo tagipusuon.
Duro ang mga masubu nga hitabo nga makapahibi kanatun. Parehas abi kon nasubuan kita hay ang atun mga palangga mapanaw sa rayu nga lugar, kag mabuhayan pa nga magkitaay liwat kita. Amo dya ang pagkasubu nga may imaw mga kahidlaw. Kon sa mga bata, nagahibi sanda hay nagaamag. Parehas man ang atun kasubu kon may pinalangga kita nga nagtaliwan run sa kalibutan nga dya. Nga indi run natun makita sa adlaw-adlaw, kondi sa urihi run lang nga tinion nga magkiritaay liwat kita rugto sa langit, suno sa promisa kang Ginuo. Masami makahibi kita kon madumduman natun sanda.
Nagahibi man kita kon makabati kita kang mga istorya nga makatandug kang atun baratyagun, mga tuod-tuod nga mga hitabo, ukon bisan gani sa radyo lang nga mga drama. Ukon maglantaw kang sine kag magbasa kang libro. Tungud nga sa atun nga pagpamati, paglantaw, kag pagbasa, daw rugyan man kita sa mga sitwasyon nga atun nabatian, nakita, ukon nabasahan.
Daw kabaliskad man nga maghibi kita kon nasadyahan kita. Ugaring nagakatabo man dya. Naagyan nyo man maghibi sa kasadya? Nga sige lang turo kang imo luha bisan sige pa imo harakhak? Amo tana dya ang hibi nga manami. Nagahibi man kita kon nalipay kita nga nagkitaay liwat kita kang atun mga pamilya kag abyan pagkatapos kang buhay-buhay nga wara nagkiritaay. Ukon ang mga relasyon nga buhay run nautod kag nagbalikay. Hibi dya kang kalipay.
Bisan sa mga kasalan gani may nagahibi man. Dya tana depende kon sin-o ang nagahibi. Mahimo nga nagahibi tungud nasadyahan, ukon nagahibi tungud nasubuan ukon nahadlukan. Kabay lang nga hibi dya kang kalipay luwas lang gid kon ginpirit lang ang ginakasal.
Ang hibi sangka pagpautwas man kang iban pa natun nga mga baratyagun. Parehas abi kon nagakutu ang imo ginhawa tungud indi kaw makapautwas paagi sa paghambal agud maintindihan ikaw kang sangka tawo. Ukon sobra gid ang imo kaugut sa sangka tawo ukon sa mga nagakaratabo sa imo palibot. Ukon sa pamatyag mo nga wara run gid ti paglaum ang imo kahimtangan. Mahibi run lang kaw. Ugaring kabay nga pagkatapos kang paghibi, masanagan ang imo pinsar kag baratyagun agud maman-an mo kon ano ang sunod nga himuon agud masulbar ang amo dya nga problema.
Masakit ang hibi nga sa sulud lang. Nga ikaw lang ang nakamaan. Ayhan nagayuhum ukon naga-kadlaw ikaw, ugaring nagahibi ang imo taguipusuon. Amo dya nga mga baratyagun daw kabudlay tungud nga bukut lang ang baratyagun ang maapektuhan. Bisan ang mismo imo pisikal nga lawas maapektuhan kag mahimo nga magmasakit ikaw. Madalum dya nga baratyagun kag kabudlay man nga intindihun kon andut nagakatabo ang amo dya nga butang. Ang kuon kang iban dapat ipautwas gid kon ano ang imo nabatyagan. Kon mahimo nga may maistorya ikaw parti kadya, tungud kon kaisa, sa atun pag-istorya kang mga bagay ukon problema nga ginatago natun sa atun paminsarun kag taguipusuon, makabulig man sa pagtugro kanatun kang mga ideya kon paano masulbar ukon malampasan ang mga kabug-atun nga dya. Mag-andam lang kon kay sin-o ikaw mag-istorya. Kon wara gid ikaw ti masarigan nga kakilala, mahimo man nga isulat kon ano ang imo ginapinsar ukon ginabatyag. Ayhan sa imo pagsulat makahibi man ikaw. Kon sayudon nga napautwas mo man ang imo baratyagun.
Ano ang nabatyagan natun pagkatapos maghibi? May kahilwayan bala sa atun paminsarun kag taguipusuon? May bag-o bala kita nga pagturuk sa atun kabuhi ukon sitwasyon pagkatapos kang atun hibi? Ang luha nga nagailig halin sa atun mga mata daw parehas man dya kang uran nga nagatupa sa mga atup, mga tanum, mga kalupaan. Ginalimpyuhan kang uran ang ana matup-an. Pagkatapos kang uran, makita natun ang sirak kang adlaw. Nagaidlak nga daw bag-o ang mga nabasa kag nalimpyuhan kang uran.
Kabay nga amo man dya ang atun mabatyagan pagkatapos natun maghibi tungud ginpa-utwas natun ang atun baratyagun. Kabay lang nga sa atun pagpautwas, indi kita makasala ukon makahimo kang malain. Kabay nga sa atun pagpautwas, magsanag ang atun paminsarun kag makahimo kita kang tikang paagto sa mayad nga dalan, agud ang atun adlaw-adlaw nga pagpangabuhi mangin madinarag-un.
* Litrato: Himo ni Katarina halin sa http://divinevirtuosity.blogspot.com/2012/10/tears-oceans-tides-in-your-eyes.html