Lambid kang Dila
ni Linda C. Arnaez-Lee
Miyerkules kadya nga adlaw. Adlaw kang akun klase sa Dongsa Muso. Mabug-at ang akun lawas pero madasig ang akun mga tikang paagto sa ginahulatan kang bus no. 2 kag 11. Late run ako. Dapat ala una kwarenta y singko nakasakay run ako. Manog-alas dos run sa akun relo.
Mga singko minutos man gid ang akun hulat kag mag-abot ang bus no.11. Mayad lang may sangka purungkuan nga bakante sa likod ayon kang drayber. Nagpungko ako kag nagsandig sa purungkuan. Halin sa ginsakyan ko hasta sa bus stop marapit sa Dongsa Muso, mga kinse minutos ang byahe. Naglantaw ako sa bintana sa akun nawala. Naagyan namun ang bahul nga baraligyaan kang Parkland, sangka bantog nga ngaran kang mga bayo. Amo man ang Livart, sangka bantog man nga ngaran para sa home interior. Siguro halin ria sa English nga “Live Art” nga ginbugu lang amo nahimo nga Livart. Ang masubu, ang mga Koreano wara nagamitlang kang "R" kag ginasugpunan kang “schwa sound” ang punta na kadya. Amo nga nahimo nga Paklandu ang Parkland kag Libatu ang Livart. Indi man sanda makamitlang kang “V” nga letra.
Sa sulod ka trese anyos ko nga pag-istar sa Korea kag sa pito ka tuig ko nga pagtudlo sa mga Koreano kang Ingles, napanilagan ko nga nabudlayan sanda maghambal kang “R” ukon “L” kapin pa kon nagasundanay. Sa Korean alphabet sara lang ang katumbas nga letra kang “R” kag “L” kag amo dya ang “ㄹ” (riyul). Ang ana tunog depende sa posisyon na sa tinaga. Kon sa una kag punta, ang tunog na kadya letra nga “L,” kag kon sa tunga-tunga tana, ang tunog na “R.”
Mayad lang Linda ang akun ngaran. Insakto gid ang paghambal nanda. Pero paano tana bay kon Rosa, Rose, Laura, kag iban pa nga ngaran nga nagaumpisa sa letra nga “R”? Paktan nyo gid, nangin Losa, Lose, kag Lola ang mga ngaran nanda.
Ti paano pa gid bay tana kon tatlo takun ka beses magkaon ka kan-un sa sangka adlaw? Hay ti “I like to eat lice (rice)”? Nahimo nga kuto ang kan-un! Ti mabatas mo ria? Ti kon mabatian mo pa gid bay ang pagpalaoy-laoy ka kanta si Yully sa norebang kang “Pee-ring! Oh-oh-oh pee-ring! (Feeling! Oh-oh-oh feeling!)”.
Nadumduman ko liwan dya nga isyu bangud nabudlayan ang mga estudyante ko maghambal ka tinaga nga “terrible.” Ang anda panghambal, “teribel, teliber, teribil, teriber,” ay, teribul gid tana!
Kon may isyu sanda sa Ingles, may isyu man ako sa akun paghambal sa Han-Guk Mal (Korean language). Patas lang. Pareho abi kang pagmurarag ka mata kang taxi driver kang ginhambalan ko nga “Diretsuha lang ang dalan. (Dduk baro kaseyo.),” pamatian na tana “Kid-ana pagmaneho ka sarakyan! (Dukkbaro kaseyo).” Ay maan tana, namuyayaw ang driver nga baynte anyos run kuno tana gamaneho ka taxi, bag-o pa lang tana ginhambalan nga kid-anun magmaneho. Libug ulo ko. Urihi ko run lang namarasmasan nga sala gali ang akun paghambal (pronounce). Ti daw pareho lang man dya kang Ilonggo kag Alog maghambal kon magkiritaay sanda. “May bukel ka sa ulo!” ang hambal kang Ilonggo sa Alog kang nagbunggoanay ang trysikel nga anda ginasakyan. Ti kabay nga nabatian nyo dya nga istorya hay kon wara ambay run lang!
“Jigumun Saha Jonhwaguk imnida!” (Ang purunduhan nga dya amo ang Saha Telecom! Saha Telecom!). Daw gintampuyung ako halin sa akun pagpang-ino-ino. Dya run ako manaog! Madasig ko nga ginpindot ang buzzer kag magpanaog. Ginlantaw ko ang akun relo. Alas dos beynte. May tres minutos pa ko nga panaw paagto sa Dongsa Muso. Tubtub sa masunod liwan!