Sa padayon nga pag-imaway namun sa obra, akun natukiban nga darwa ka mga pinoy ang soltero, sangka pinay ang diborsyada kag tatlo ka Vietnamese ang wara run nagapuyo sa anda mga bana, sa rason nga nabalo, diborsyo kag nalagyo sa anda bana. Tam-an ka bahul ang antad kang andang mga idad sa anda mga bana. Amo ria ang sangka rason kon andut wara naglawid ang anda pagpuyo. Nasari-sari nga istorya sa paghigugma, paghimakas, kag pagpangabuhi. Ginahuptan lang sa tagsa ka baratyagun kaimaw ang hagung kang mga makina, nga wara nagakataka sa pagsunlog sa kada pitik kang mga inoras.

Nagsinadya kami kang nagpakaun ang kompanya sangka adlaw. Tion run dya nga makapaliwa-liwa halin sa makapoy nga obra sa bilog nga adlaw. Timprano pa kami ginbuy-an halin sa obra kag rugto kami nag-agto sa sangka restawran kang mga lab-as nga isda. Sa idalum nga panalgan puro akwaryum kag nagalangoy nga mga isda ang amun nakita. Ginpapili kami kang amun nga kan-un. Ang mga bisor ang nagdisidir kang amun order. Nagsaka kami sa ibabaw, sa ikarwa nga panalgan. Rugto ang karan-an. Nagpungko kami sa putot kag malabug nga lamisa. Wara ti bangko, sa salug lang kami nagapungko.

Pagkaligad kang pira ka minutos, nag-abot ang amun order. Tatlo nga klase ka mga isda nga ginkihad nga hilaw kag ginplastar sa planggana. Amo dya ang “sushi” sa tinaga kang mga Hapon kag “hae’ sa tinaga kang mga Koreano. Sa atun tana dya, kinilaw piro inunu mo pa sa sawsawan nga pirti ka kahang. Daw indi pa raad takun magkaun garing kang ginhambal nga manami kuno sa tuhod nga nagasakit, dasig man ko magpudyot ka chopstick kag kimpitun ang isda kag iduhol sa akun baba. Dayon padalundun ka sumek (ginsimbog nga soju kag mekju). Gadahog lang man gali sa akun tilaok. Wara ko gani nabatyagan ang sikag mong. Ti kondi nakatatlo takun ka baso nga sumek. Nabatyagan ko ang pag-init kang akun gising-gisingan paagto sa akun talinga. Nagbati ang sumek.

Burubhay, nanghagad sanda nga magnorebang (karaoke). Asus! Ginsaka run tana ang lamisa kon magbirit ka kanta. Sigi man ang sinaot kang iba. Ang magnaba ang score sa 95 pagkatapos kanta, mabayad ka sangka libo ka won ($1). Mayad hay kisra lang takun nagbayad. Daw sa nalingin takun ka sumek ngato, ano pa nadura run tana akun huya. Wara ko run gani nabatian ang pira ka miskol ni Bruce. Gawaug run gali tana anang liug ka sagi hulat kanakun. Ahay, ngir-o man akun bana.

Pagkaaga mansig pamangkutanay kon paano nakauli sa amun tagsa ka mga balay.

- Katapusan -

Nangin masaku kanakun ang mga inadlaw kang nag-umpisa ako obra sa sangka paktorya ka mga spare parts ka sarakyan rugya sa Pusan, Korea. Piro duro ang akun nakita kag napanilagan nga nagbandug ka akun panghuna-huna kag baratyagun.

Magluwas sa mga tumanduk nga Koreano, walo ka mga laki nga Pinoy, apat kami nga mga Pinay (asawa kang Koreano), darwa ka mga laki nga Vietnamese kag tatlo ka mga bayi nga Vietnamese (bayntihun pa lang ang pang-idadun kag asawa man kang Koreano), ang nagaobra sa kompanya nga ginaobrahan ko. Alas-otso imidya nagaumpisa ang obra kag nagatapos dya alas-syiti sa gabii. Kon maglampas dyan karia, obertaym run. May dyis minutos nga pahuway sa aga kag darwa ka bisis nga pahuway sa hapon.

Ang akun obra amo ang mag-usisa kang kalidad ka produkto paagi sa makina (air leak test). Mahapus man lang raad nga obra ugaring sa kalawidun ka oras, makapoy man ang bilog nga lawas. Masadya man mag-obra bangud pwidi makapamati ka musika paagi sa silpon, ugaring ang pagtsat ukon pagtawag sa silpon ginadilian. Kon kaisa nagapanakaw ako ka tsat kapin pa kon importanti nga minsahi, nagaurualigmat lang ako hay kon madakpan, singgit kag buyayaw gid ang maagman ko.

“Ayss sikya ima! Palli palli hera!”(Yudiputa! Dasiga obra!)

Amo dya pirmi nga buyayaw ang pirmi mabatian, piro nagatingala lang ako sa mga bayi nga Vietnamese. Nagavideo tsat pa gani sanda, wara man ginakaraan hay ti nagapakuhit sa bisor nga mahilig magkuhit ka mga kuruhitun. Kon indi timo kabatas magpakuhit kondi batasun mo ang buyayaw.

Masadya ang libakanay. Masadya man ang tawganay sa mga alyas para indi maman-an kang ginalibak. Pariho kon nagalibak kami ka mga Vietnamese, ang tawag namun kananda Pusa, hay kon pamatian mo ang anda hambal daw ingaw ka kuti. Indi gani ginataw-an namun sanda ka ayo paagi sa anda mga itsura, pariho ka bisor sa plastic injection nga piang, gani ang tawag namun kana si Pilay. Ang bisor nga paranguhit kag pirmi lang nagapaninggit, ang panawag namun si Oblak, baliskad ka kalbo (hining run gawa ang lubu-lubuan). Naman-an na abi ang kahulugan ka kalbo, ano pa indi run namun magamit sa paglibak kana. Ang bisor sa QC nga pirmi lang nagapamulsa kag pirmi lang “Ya!” (Hoy!) kon magtawag sa mga trabahador, ginhingadlan namun kay Chuck Perez,. Ang pangulo ka mga bisor nga parasugo kag buy-unan, ginatayag namun nga Boy Utos ukon si Taba-Matanda, hay may bata nga matambuk man si Taba-Bata, ang apo sa pakaisa ka tag-iya kang kompanya nga pirmi lang nagauwang sa pagpalaoy-laoy ka kanta.

Sa mga trabahador nga Koreano, dyan si Ai-ai, Matet kag iba pa nga pagpaanggid kag ayo para indi madakpan kon nagapanglibak. Kon kaisa makahambal ako nga mahapus ang obra piro ang mga tawo nga nagadumara daw may dipirinsya sa ulo. Kon kaisa makalamhu ako, akun bala malatnan man ako rugya sa pira ka adlaw.

- Sundi ang kasugpon -

Masadya ang pagkinupkupanay kag pagkamustahanay namun kang magkiritaay kami ka akun anay mga istudyanti sa Dongsa Muso, sa sangka Japanese restawran kahapon sa atubangan kang Tangni subway station kang nagligad nga Enero 11, 2015.

Huud gali, pagkabalik ko halin sa Pilipinas kang nagligad nga dag-on, nag-untat run ako sa pagtudlo sa Dongsa Muso kag nag-obra sa sangka paktorya ka mga sarakyan. Kinahanglan ko ang istabli nga obra para sa sangka proyikto nga amun ginkasugtan ni Bruce nga akun bana. Plano namun nga antis magtakup ang tuig 2014, makabakal kami ka balay kag si Omoni kaimaw namun nga magpangabuhi. Ang pagtudlo kang Ingglis bilang part-time nga maistra indi makasustinir sa amo nga plano.

Nag-aplay man ako bilang full-time nga maistra piro masubu nga ang una nanda nga ginpamangkot amo ang lugar kon sa diin ako naghalin kag kon pira run ang akun idad. Lampas run ako sa anda kalindaryo, gani nagpamat-ud ako nga mag-obra sa sangka paktorya bisan pa nga mabudlay kag malawid ang oras. Ang importanti, istabli ang ginakita kag may mga binipisyo pa nga ginatugro. Antis tuod magtakup ang tuig 2014, nakabakal kami ka balay kag kaimaw liwan namun si Omoni sa pagpangabuhi. Napahamtang ang akun baratyagun bisan nga ang akun lawas pirmi kapoy sa pag-obra.

Sangka tuig ang nagligad kang naglagaw sa Pilipinas ang akun anay mga istudyanti kag sangka tuig man ang nagligad nga wara ko natandug ang Kimchiland. Sangka tuig ang nagligad, piro kon mag-istorya sanda ka anda mga inagyan daw kahapon lang natabo. Indi nanda malipatan ang Pilipinas kapin pa gid ang Boracay kon sa diin nakasakay sanda sa baruto kag nasaksihan nanda ang pagsalup ka adlaw sa kadagatan nga nagpapula ka duag ka tubig. Indi man nanda malipatan ang Underground River sa Palawan, ang snorkeling kag ang pagdayb. Indi nanda malipatan nga naglubyok ang diving board kang si Stephen run ang nagpatong. Indi nanda malipatan ang manamit kag barato nga mangga. Ang tanan nagustuhan nanda sa Pilipinas magluwas sa kan-un nga malupad kuno kon huyupun ka hangin. Ragkut abi ang anda kan-un rugya. Kon kaisa, ginahungud nga samuan ka pilit para nga kon kimpitun ka chopsticks indi mahulog. Namag-o siguro sanda sa kan-un ka Pilipinas, piro, ti, kutsara man tana ang ginagamit sa atun, gani may rason man nga rupsak ang kan-un. Nagtango-tango lang sanda sa akun nga paathag.

Indi masagang ang masadya nga pagbinayluhanay ka mga istorya parti sa anda mga inagyan sa Pilipinas, lakip run dyan karia ang mga wara paghangpanay kag pagbinaisay nga nagpadalum pa gid ang amun pagkilalahay sa tagsa-tagsa.

Naistoryahan man ang parti sa akun libro nga Ang Asawa ni Minho. Nag-araramot sanda bisan pa nga tapos run kag ginakaptan run nanda ang kopya. Naglumaw-lumaw man ang akun mata sa pagdawo ka nagakalas-kalas pa nga pinanid ka manon (10,000 won bills). Dayon nanda papirma kang andang kopya hay basi kuno magsikat ako sa urihi kag maayawan sanda ka pila para sa akun pirma. Wara ko mapunggan ang magharakhak. Bisan bukut run ako ang anda maistra nalipay ako nga ginatamud gyapon nanda ako nga anda manunudlo. Songsengnim, Hanguk Mal ka maistra, ang tawag nanda kanakun.

Nagtakup ang masadya nga pagkiritaay sa sangka plano nga magbalik liwan sa Pilipinas sa masunod nga Enero 2016.

* Litrato: Halin sa http://julesmariano.com/2012/10/21/puerto-princesa-palawan-travel-tips/.

* Litrato: Halin sa http://faizan268.blogspot.com/2012/09/dreams.html.