Ugsad kang Kinaray-a: Chapter 5 (Ikatlo kag Urihi nga Bahin)
Mga bag-o nga limug sa Kinaray-a
Ang mga bag-ong manunulat nahanas sa pagsulat sa mga pahayagang pang-eskwelahan. Sa Antique, makitaan kang kinaadman sanday Danilo Nabua, Cor Marie Villojan, Genevieve Arnaez, Francisco Javier III, Carlo Tamba, Liwayway Ambong, Stephen Checa kag Nestor Cancan Jr. nga may mga binalaybay nga nabalhag sa The Anthonian kag Hiraya Magasin. Sa Iloilo si Eman Lerona nga taga-Alimodian matandus man sa pagsulat kag sa pagpasakup sa mga paindis-indis angay kang Bigkas Binalaybay.
Diyang mga lamharun nga manunulat nakatuon run sa inagihan kang henerasyon nga nauna kananda. Nabaton run nanda ang panghangkat nga mangin limug kang andang panahon, kag ang kinahanglanun sa paggamit kang andang namat-an nga pulong. Nakatambong run sanda kang mga paghanas kag may paradarhan run kang andang mga sinulatan sa mga dyornal panultan, magasin, kag iban pa nga pamantalaan. Halimbawa, si Villojan nakatambong run kang mga pungsodnon nga worksyap sa Iligan National Writers Workshop (2000) kag sa UP Writers Workshop sa Davao (2001). Sanday Tamba, Checa, kag Ambong nakatambong run kang rehiyonal nga paghanas sa University of San Agustin, kag si Javier nagtapos kang AB English sa Central Philippine University.
Ang mga dyornal panulatan kag antolohiya, mga padya panulatan, kag mga paghanas sa pagsulat nagatugro sa mga masunod nga henerasyon kang manunulat sa Kinaray-a kang mga taraksan kag surundan kang mayad nga pagsulat. Kinahanglan diya sa padayon nga pagsagod kag pagbatiti kang mga manunulat sa Kinaray-a.
Ang pagtubo kang panulatang Kinaray-a natigayon tungud sa mga lihuk nga gin-umpisahan ni Leoncio Deriada bilang tiglawas kang komite sa panulatan kang CCP kag NCCA, ni Santiago Mulato nga nagsulat kang sanaysay tuhoy sa Kinaray-a kag nagpabugtaw sa mga manunulat nga Kinaray-a agud batonon ang panghangkat kananda, kag kang Tabig Hubon Manunulat Antique kag Paranubliun Antique nga naghawan kang dalan para sa mga manunulat. Ang pagbalik sa Kinaray-a sangka pagpanginpadlos sa gapos-kolonyal nga nagadumili sa Karay-a sa pag-uswag. Nabawi run kang Karay-a ang anang dila kag limug paagi sa pagsulat kang mga binalaybay, sugidanun, kag drama sa pulong nga anang namat-an. Lantawun ta kon tuman rugya agud mahukas ang anang mga gapos kag makalupad agud malab-ot na ang ugsad nga nagahulat kana.
Epilogo: Ang pagsanga kang panulatang Kinaray-a
Ang panulatang Kinaray-a nagsanga pa gid sa musika kag teatro. Tungud sa pagkilala kang mga manunulat nga Kinaray-a, ang mga musiko nag-umpisa man sa paggamit kang Kinaray-a sa pagsulat kang andang mga musika. Nangin bahul nga bulig ang paghiwat kang paindis-indis sa pagpili kang provincial theme song kang 1997, tungud raku ang mga musiko nga napiritan nga magsulat kang kanta sa Kinaray-a. May mga musiko man angay ni Sammy Rubido nga nakahanas sa pagsulat kang binalaybay, gani nangin mahulas ang paglaktud halin sa pagsulat kang liriko kang kanta kag paghimo kang musika.
Ginpauso kang Paranubliun Antique ang OKM ukon original Kinaray-a music, kag agud mapalapnag diya ginsugdan ang OKM Awards kang 2003. Angay kang Padya Paranubliun sa Panulatan, nangin paagi ang OKM Awards sa pagtulod sa mga lokal nga musiko nga magsulat kang mga kanta sa Kinaray-a. Labi sa tanan, ang pagprodyus kang CD kang OKM nangin tanda man sa iban nga komposer sa paghimo kang kaugalingun nga CD. Gani sa tulad, ang mga lokal nga musiko angay nanday Dante Beriong, Sammy Rubido, Noel Alamis, Mark Quintela, Edmund Infante, kag Katz Amerila may mga CD run kang andang mga kanta. Sa pagkamatuod, nalampasan pa kang mga musiko ang mga manunulat tungud paagi sa teknolohiya nangin mas mahapus kag madasig ang pagprodyus kang CD sangsa magsulat kang libro. Mas mahapus man ang pagpalapnag kang musika tungud may mga lokal nga estasyon kang radyo nga bukas sa pagpatokar kadya kag may malapad run nga tagparamati. Sa tulad mabatian sa Antique ang OKM indi lamang sa radyo, kundi pati sa mga baylehan, kag mga kabalayan. Sa pagkamatuod, mas duro pa ang nagabakal kang CD sangsa mga libro kang binalaybay kag sugidanun sa Kinaray-a.
- Katapusan -