Pangalag
ni Linda C. Arnaez-Lee
Madulum ang kagab-ihun. Magluwas sa lati nga bulan kag pirambilog nga bituon wara run ti kasanag nga nagasiga sa takas. Ang mga tawo, kingki gyapon ang ginagamit. Masaku ang tanan sa paghanda kag pag-abibar kang mga nagapangalag. May dyan nga nagamaskara kag nagapakilala nga kalag sanda kang anda himata. Nagahuruhuru sa idalum ka bintana kag nagapangayo ka pagkaun. Pasudlun sanda ka tagbalay para pakan-un ukon taw-an sanda ibos nga anda isulud sa anda baskit nga dara. Magapadayon sanda pangalag sa iban pa gid nga mga pamalay hasta mabuta ang anda surudlan.
Sa amo nga tion, sanday Pani, Darya, kag Yayang rugto nagahukmung sa ubus kang andang balay. Masiuk kag madulum ang amo nga lugar. Duro ang mga kahoy, niyog, dagmay, langka, kag kawayan nga nagatubo sa ubus. Sa nawala ayon nga bahin kag sa tupad kang inas paagto sa awang, amo ang kabugaw ni Mal-am Diding, ang laon nanda nga tiya.
Ang kabugaw ni Mal-am Diding amo ang ginadumtan nga kalagun kang tatlo. Ginabantog ang katam-is kang kabugaw nga dya indi lang sa anda baryo kondi sa mga kaingud pa nga kabaryuhan. Daw sa may kalamay sa katam-is ang kabugaw nga dya. Ano pa kon maglibud gani si Mal-am Diding sa pihak nga baryo, ubos dayon. Wara gid ti bilin nga pangsapwun ang tatlo. Indi tanda makatiraw hay wara man sanda inogbakal kag wara nagapanugro si Mal-am Diding. Sa pagkadalok kang Mal-am nga dya, ano pa nagplano ang tatlo nga takawun ang kabugaw sa tagkaralag.
Sigi ang hukmung kang tatlo. Una si Pani, sa tupad na si Darya, kag ang sa urihi si Yayang. Sigi gid hanihani ka lamok kananda, kag daw manapak run gid daad si Yayang garing ginhambalan sanda kaina ni Pani nga indi gid magtuga kang gahud hay basi makabugtaw si Mal-am Diding. Ang puno ka kabugaw rugyan lang ayon sa ubus ka tambi kang balay ka laon. Nagaingdanay man lang ang anda balay.
“Duro lamok! Ay, pisti, makatiraw man ta kabugaw piro hay ubos man dugo ta,” ang riklamo ni Yayang piro ginhawa na lang ka hanihani maghambal.
“Paghipus! Basi makabugtaw si Mal-am Diding!” ang tapna ni Pani nga sigi ang dukoduko kag nagatiid kon may tawo ukon wara sa palibot.
Nalipdan sanda kang mga dahon kang dagmay kag tatlo run lang ka dupa ang karayuun kang puno ka kabugaw.
“Ay, ano tana nakaptan ko nga dya man?” ang hambal ni Darya nga ginapisilpisil ang mainit-init kag malum-uk nga bagay.
“Basi sawa! Indi maghulag!” ang hambal ni Pani nga kinulbaan.
“Batiis ko ria!” ang sabat ni Yayang. “Gin-uruuntay ko hay daw mabiring sa sobra nga katinkatin,” nagauruk-uk nga hambal ni Yayang.
“Ay, panulay nga kahig ra! Abi ko kon ano run!” sabat ni Darya kag dayon waslik ka kahig ni Yayang.
“Paghipus kamo! Dali, sunod kamo kanakun!” ang hambal ni Pani nga nagakamang paagto rapit sa puno ka kabugaw.
Kang magsangka-dupa run lang ang antad nanda sa puno, amo man ang pagpanago ka lati nga bulan sa gal-um, gulpi nagdulum. Gulpi nagduyu ang tatlo sa pagkamang. Kang nagsanag liwan, nagtamwa sanda nga tatlo kag namasnahan nanda nga may bayi nga nagatuwad sa puno ka kabugaw.
“A-aswang!” ang tyabaw ni Darya.
Gulpi nagbalikid ang bahi kananda kang mabatian ang tyabaw ni Darya. Nagtirindi ka dya ang ana nga mga buhok kag sa daw hana magdalagan paagto kananda nga tatlo. Dayon kuyampad kang tatlo patukad sa takas.
Gahangus-hangus sanda nga tatlo nga nagpungko sa ugsadan ka hagdan kang balay ni Mal-am Diding.
Burubhay, nagahangus-hangus man nga nag-abot si Mal-am Diding halin sa ubus. Pagsamput na sa hagdan, nakita na ang tatlo ka panulay nga nakita na kaina. Liwan nga nagtyabaw sanda nga apat. Gulpi lang nga nanaog si Tyoy Paking nga bitbit ang asag pagkabati ka tyabaw ka apat.
Rugto naman-an nga si Mal-am Diding gali ang nasal-an nga aswang nga nagatuwad-tuwad sa pagsagap kang nahulog na nga dobla, samtang nagabantay kang ana kabugaw, hay hadluk nga takawun. Kag sanday Pani, Darya, kag Yayang nga nagasuksok kang maskara, nasal-an kang mal-am nga mga panulay.
- Katapusan -