Ang Tayhu kag ang Suam
ni Linda C. Arnaez-Lee
Sa sangka magamay kag masiuk nga lugar nga ginapalibutan kang mga kakahuyan kag kalasangan, may sangka tayhu nga nagauli. Ginakahadlukan dya kang tanan.
Sa kada paglati ka bulan, nagagwa dya para mamahug sa mga kabalayan. Sa anang paghirihiri kag pagtadag ka mga ugsadan ka mga pamalay, ang mga tawo nagakudug sa tuman nga kahadluk. Wara ti may mangahas nga maglagaw sa kagab-ihun ilabi run gid kon lati ang bulan.
Sangka gabii, kang madulum ang palibot kag ang lati nga bulan natabunan kang madamul nga gal-um, naggwa liwan ang tayhu para mamahug. Halin sa lunok nga ana ginaistaran, nag-agto tana sa mga pamalay. Malinung ang palibot, wara ti tinimuktimuk, kang gulpi lang may nabatian tana nga hibi ka bata halin sa sangka payag.
Nagpanghulunghulung ang tayhu kag hinayhinay nga nagtikang parapit sa payag. Kang hana na linglingun ang payag, gulpi lang may nabatian tana nga limug ka sangka babayi.
“Hipus! May kapri sa gwa!”
Wara naghipus ang bata. Padayon dya sa paghibi. Wara nahadluk sa pahug ka nanay.
“Hipus! May aswang sa gwa! Bul-un na ikaw kar-on kag kan-un!”
Wara gihapon naghipus ang bata. Gindugangan na pa gani ang tiyabaw.
Natingala ang tayhu nga wara nahadluk ang bata.
“Ano ayhan itsura na ka dya?Wara nahadluk sa kapri kag aswang!” Nadugangan ang katingala ka tayhu. Nagtindug dya kag liwan naglingling sa bintana. Sigi gihapon ang hibi ka bata.
“Dya run ang tayhu! Dyan run sa dalum-bintana!” hambal ka nanay. Nahangyus ang tayhu sa anang nabatian, kinulbaan, nagparamuypuy, kag nagparanglapsi nga naglup-og sa lupa.
“Paano na naman-an nga rugya ako?” ang pamangkot ka tayhu sa anang kaugalingun.
Nagginhawa kang madalum ang tayhu kag dayon naglingling liwan sa bintana. Sigi gihapon ang hibi kang bata. Wara gihapon ti patimaan nga nahadluk dya. Wara pa ti nasumalang ang tayhu nga tinuga nga wara nahadluk kana. Tanan sa kalibutan nahadluk kana nga bisan sangka mitlang lang kang anang ngaran nagapakudug sa makabati. Nagkabalaka ang tayhu.
Liwan naghambal ang nanay, “Paghipus run! Dya ay run hud suam!”
Lagilagi nag-untat ang hibi kang bata. Daw ginhurupay. Gulpi lang naglinung. Bisan ginhawa wara ti mabatian ukon mabatyagan. Natingala ang tayhu kon ano nga sahi ka tinuga dyang suam. Kinulbaan ang tayhu.
“Labanlaban mas gamhanan, mas mapurus, kag mas kaharadlukan ang suam nga dya kaysa kanakun!”
Gulpi lang may nagpusdak nga mabug-at sa anang likod. Gindumdum ka tayhu nga wara run ti iba nga nagtupa sa anang likod kondi ang suam. Nagtaririt ka dalagan palagyo ang tayhu. Kalampano gid kon madakpan tana kang kaharadlukan nga suam.
Ang wara maman-an ka tayhu nga ang nagtupa sa anang likod amo tana ang sangka takawan nga naglumpat halin sa atup ka balay. Nasal-an ka takawan nga baka ang tayhu. Bisan ang takawan daw mapatay man sa tuman nga kahadluk kang namarasmasan na nga ang anang ginasakyan bukut baka kondi sangka tayhu.
Nagdalagan kag nagtumpilak ang tayhu agud maliw-as kag mahulog ang kaharadlukan nga suam halin sa anang likod. Ay, hugut man ang kapyut ka takawan sa likod ka tayhu. Hadluk tana mahulog hay nama-an na nga oras tana mahulog, lapaklapakun gid tana nga buhi ka tayhu hasta madunot.
Dalagan, tumbo, kag waslik ang ginhimo ka tayhu para makabuhi ang suam sa anang likod pananglit daw taka dya nga nagadukut sa anang likod. Bilog nga gabii ang taris ka darwa nga lunsay daw mapukros ang ginhawa sa kahadluk mapatay. Sigi ang andang libot sa bilog nga kalasangan tubtub naabtan sanda kang kasanagun.
Mayad lang hay ang takawan, may nakita nga nagbuyok nga sanga kang kahoy. Amo to ang anang ginkamras kag ginkabitan. Nanago ang takawan sa mga sanga kang kahoy.
“Hay, salamat, nakaluwas gid man ako sa tayhu!”
Ang tayhu tana nakaginhawa man kang masulhay.
“Baw! Salamat gid hay nakaluwas ako! Sobra gid man gali ka makaharadluk nga tinuga ang suam nga dya!”
Dayon karipas ka tayhu pauli sa lunok nga anang ginaistaran. Umpisa kato, wara run maguruguwa ang tayhu agud mamahug sa paglati ka bulan.
- Katapusan -
* Ginlikwat sa tumanduk nga istorya nga Koreano “The Tiger and the Dried Persimmons” halin sa www.pitara.com.