Pangalap
ni Maria Milagros C. Geremia-Lachica
Mga alas kwatro sa hapon antis mag-umpisa ang prusisyon, nagakinaran-karan ang mga apostolis kag mga sakristan sa kumbinto. Darwa pa ka pasos ang ginapaabot. Ang tag-iya ka bag-o nga Dolorosa nagahulat pa kuno ka mga bulak nga ginpabakal na halin sa Baguio. Sa kilid ka simbahan nagahinuring-huring ang mga kantora, ginabarahulay sa kapaang gani saku ang andang panguyab.
“Ano bi hay sa Baguio gid mabakal ka mga bulak mong. Kun-an nga sa Villa lang.”
“Man-an mo man nga labaw gid tana si Deling nga ra halin kauna. Ano pigaw!”
“Ti, ano kuno to hay ang ginpadarhan na nga hinablus nagsakay sa roro imbis mag-eroplano.”
“Ay, pung-it ka karbaw! Maan, malangnan tatun kara kahulat kon amo!”
Naham-ut nga nagapaningad sa binit ang tatlo ka mga akolito. Naka-sotana ka puti si Mak, Ado kag Biboy. Gulpi lang nagkinagula ayon sa karsada sa nagahurulat nga mga pasos. Nagtuok ang itum nga aso halin sa giniritor ka bag-ong samput nga pasos ka Pagtaltal. Nagngurub kag nagkudug kisra ang nagaaso nga giniritor, dayon napatay kag indi run mag-andar. Nagdalang-dalang ka pangita ang tag-iya ka huraman agud indi madulman ang Pagtaltal. Nagsaku run gid ang panguyab ka mga kantora.
Ginpakamayad ka tatlo ka mag-amigo nga magpatawhay sa puno ka datilis sa kilid ka kumbinto. Si Biboy nga pinakagamay nagakaput ka krus kag ang darwa mansig kaput ka kandila nga nabutang sa malabug nga karaptan. Pangatlo run nanda dya nga tuig bilang manogbitbit ka siryalis kada Byirnis Santo.
"Baw, dumduman mo to ka sarang tuig, Mak? Lawid gawa inyo lagsanay ni Tay Tiroy ba."
Nagalamhu si Ado, dara tihin sa pagpuksi ka nagapula nga bunga ka datilis. Ginbatak ni Mak ang anang sotana kag magpungko sa bahul nga bato sa puno ka datilis.
"Gintirawan ko nga idalagan ang kandila. Ginlagas na gid ako ba."
Ikaapat nga grado sanda sa elementarya kang gin-umpisahan ni Padre Ed ang paghanas ka mga pamatan-un nga mga laki agud mangin akolito nga magsirbi kada misa. Manogtapos sanda sa elementarya kang gintugyanan sanda nga magkaput ka siryalis. Nakunyag sanda tungud sanda ang ginpili. Wara sanda magdumdum nga may pagkadilikado gali ang amo nga katungdanan.
"Indi ko malipatan ang una gid nga pagkaput ta ka siryalis. Wara ako kapangaman ba. Pagsamput ka prusisyon sa simbahan, gulpi lang tana umulpot si Tay Tiroy …."
"Huud, ginwaslik na takun sa binit pagtumbo na, dara kadwas sa kandila. Garing indi na madab-ot!" abtik nga nagsaligbat ni Ado kay Mak.
"Kon sa baskitbol ra, pawl gid si Tay Tiroy, jambol pa dayon," sugpon man ni Biboy nga nagabitbit ka pinutos sa silopin.
"Maiwan ra hay taas takun ka na,” hambal ni Mak. “Ginhingagaw ko man nga makalikaw. Napaso pa ahat ang dahi ko ka turo ka kandila. Pagbalikid ko sa pihak, dyan gali ang mga manogbolanti ka patadyong nga nagasiniyagit sa pag-agaw man ka kandila. Binuy-an ko gid lang."
"Mansig kadwas lang sanda kato ka kandila piro ti maano sanda kay Tay Tiroy. Gaarasik mama ka mal-am ka singgit. Akun ra kandila!” Gauruk-uk si Ado ka kadlaw sa binit sa pagsumbad kay Tay Tiroy.
"Ginpamangkot ko si Nanay. Disparatis kuon na. Sa mga nagapati, mayad kuno nga pangalap ang kandila ka siryalis kon may nigosyo kaw. Nagapanguna kabay sa prusisyon, ti sundon kuno ka mga tawo ka bakal ang imo ginabaligya," paathag ni Biboy.
Nagsabat man si Ado, "Hmm, sang ano gid ayhan nga ginamus kag uga ni Tay Tiroy ang nabakal?"
Nauntat ang andang pag-inuruk-uk kang nasiplatan nanda ang mal-am nga bayi nga nagapanaw paagto kananda. Mapula-pula ang bukayun kag bugu na nga buhok, nagadukdukanay ang nagakinang nga mga kulintas sa anang liug. Si Lola Auring, ang taga-pihak suba nga nigosyanti ka mga abono kag kagamitan sa uma. Una gid si Mak magparapit sa pagbisa. Nagsunod man si Ado kag si Biboy. Ginbalikid ni Lola Auring si Mak.
"Ikaw si Macario, ang bata ni Magday sa Cut and Dry Salon?”
Nangalot ka ulo na si Mak kag maglungu-lungu dara pasurip ka mata na sa nagakuhitay nga darwa ka mag-amigo. “Mak, La.”
“Mak, nag-istorya si nanay mo nga ikaw gali ang makaput ka siryalis sa prusisyon," dayon bukad ka bahul na nga bag kag magpaguwa ka kahita.
"Huud, La. Nakamuno gid man si Nanay nga basi maghapit kaw kuno dya sa kumbinto kag mangita kanakun. Ano raad haw?"
Gulpi lang naghinay nga daw nagahutik ang limug ni Lola Auring.
"Ay, atun-atun lang dya Toto Mak, wara ti labut si Padre Ed ha? Pagkatapos ka prusisyon kag pagsamput ninyo sa simbahan, ang kandila ka siryalis taguon ninyo kag itugro kanakun." Dayon na pakumkum ka singkwinta pisos kay Mak kag ginbalikid ang darwa sa kilid.
"Dya ay, paramig-ramig ninyo nga tatlo. Dugangan ko pa ra kon matugro nyo run kanakun ang kandila."
Gindawu ni Mak ang kwarta kag nagpasalamat sanda kay Lola Auring. Kang rayu run ang mal-am, naghampakanay ang tatlo nga nagabangirit. Ginbalikid ni Mak si Biboy. "May dara kaw Boy?"
Wara magsabat si Biboy. Gindawu na kay Mak ang silopin nga may darwa ka kandila. Pariho dya sa mga kandila ka siryalis.
"Tingala si Nanay kang nagkuon ako nga mansig dara kita ka kandila kadya nga tuig. Ginkun-an ko nga risirba lang dya hay basi lawid ang prusisyon hay mga bag-o nga pasos, " paathag ni Biboy.
Bahul ang tindahan nanday Biboy nga nagabaligya ka nanarisari nga mga gamit, halin sa kalat paagto sa kaldiro, pati kandila, wara ti labut kingki kag kutsara kon may mangita gid man.
Gin-usisa ni Mak ang mga kandila. “Ay, sus, raad ginsindihan mo run dya kato sa balay nyo,” kirimudon ni Mak dara panghimus kag dalidali nga nagtindug.
“Ano bi si Nanay mong, duro pa ti pamangkot kanakun kabii. Gamayan ko lang gani ra malipatan,” sabat man ni Biboy nga nagdukoy-dukoy sunod kay Ado kag Mak paagto sa likod ka kumbinto.
"Wara pa man ka umpisa ang prusisyon, igo lang ra. Daw nagprusisyon man dayon itsura ka mga kandila mo Boy,” muno ni Mak kag ginsindihan ang darwa ka kandila.
"Taguon ta lang dya kar-on sa bulsa ka sotana ta. Pag-abot ta kar-on ayon sa krosing rapit sa simbahan, ikumpas ko ang akun ginakaptan para mapatay ang kandila. Dayon islan ko ka risirba kag sindihan. Ang ginprusisyon ta, amo ra taguon ko. Amo man ra himuon mo, Ado."
"Ay, ti basi kon ano kuon ka mga tawo hay ginaislan ta," sal-ut ni Biboy.
“Sapak man timo kon ano kuon da kara. Kita nga mga akolito ang maaram sa mga kandila. Kapin pa, saku man sanda ka rosaryo kag turuk sa mga nagaturuk man ka prusisyon," sabat ni Ado.
"Kuno abi nabuy-an mo ukon gin-usisa mo ang kandila bisan wara mapatay. Ang ginprusisyon kag nabinditahan nga kandila amo ra tana ang ibalik ta kay Padre Ed," paathag ni Mak.
"Ako bahala sa mga nigosyanti ka patadyong. Traynta pisos ginpakumkum ni Manding Teling kanakun," sugid ni Ado. Si Biboy may pagkabalaka.
"Ti, ano bay tana si Tay Tiroy hay mama na lang nag-asik kanatun kag wara gid ti ginpakumkum?”
"Ay, ti malagsanay gid kami ka ra liwan, eh. Siguraduhon ko tana ang gindiposito ni Lola Auring agud makabi ta pa ang intiris,” sabat ni Mak nga nagabarangisi.
Burubhay, nagkinagula ang mga kantora.
“Nag-abot run ang roro,” singgit ka sara nga pinakatarsa kag naghinarakhak sanda nga gulpi man nauntat.
“Ay, patawarun, ang Dolorosa gali, salamat sa Ginuo!”
“Siryalis! Diin nagsuhot ang mga panulay ngato?”
“Ay, dali run! Maumpisa run kita hay matabok pa tamun kar-on sa suba pauli!”
Dalidali nga ginpatay ni Mak kag ni Ado ang darwa ka kandila kag ginsulud nanda sa andang bulsa. Nagpanaw sanda paagto sa karsada nga nagabitbit ka inogprusisyon nga mga kandila.
Nagasunod kananda si Biboy, ang tuo na nga alima nagakaput ka krus, ang wala nagahikap sa anang bulsa, sa ikatlo nga kandila. Ginsindihan na run dya kabii pa.
- Katapusan -